Σκέψεις για μια εκδήλωση με τίτλο "Ελάτε μ' ένα ποίημα"

Η ποίηση είναι μια τέχνη όπου το πιο δύσκολο πράγμα είναι να μιλήσεις απλά. Ακόμα κι αν είναι να διαπραγματευθείς πράγματα δυσνόητα και πολυσύνθετα. Όπως η αλήθεια και ο έρωτας. Ή πράγματα τρομακτικά και ασύλληπτα. Όπως η ζωή και ο θάνατος.
Αυτό δεν σημαίνει πως η ποίηση είναι η τέχνη που υμνεί το απλοϊκό και το ευτελές. Κάθε άλλο. Είναι απλώς η τέχνη που εστιάζει στο καίριο και στο αναγκαίο. Μπορείς να κατεβάσεις του κόσμου τα λήμματα από όλα τα λεξικά και τις εγκυκλοπαίδειες, μπορείς να καταγράψεις όλα τα συνώνυμα κάθε λέξης, μπορείς να αποστηθίσεις κάθε τερτίπι κάθε μυθολογικού ήρωα και να ξεκινήσεις πανέτοιμος το ποιητικό σου ταξίδι. Αμ δε.
Για να αναμετρηθείς με εκείνη την ιδέα που σου τσιμπάει το μυαλό, με εκείνο το συναίσθημα που τρύπωσε στην καρδούλα σου και περιμένει να το πάρεις και να το φροντίσεις πάνω στο άσπρο χαρτί δεν χρειάζεσαι απλώς λέξεις. Χρειάζεσαι τις λέξεις. Και δεν χρειάζεσαι αναγκαστικά πολλές από αυτές. Χρειάζεσαι τις καίριες, τις εύστοχες, τις αναγκαίες τελικά. Και όσο πιο λίγες λέξεις χρειάζεσαι με τόσο περισσότερο αγώνα τις βρίσκεις.
Είναι και χαμαλίκι η ποίηση, εκτός από έμπνευση. Είναι άσκηση. Είναι η ικανότητα να απορρίπτεις το περιττό και να επιλέγεις την ψίχα, το μεδούλι, το απόσταγμα. Δεν είναι εύκολα πράγματα αυτά. Η ποίηση, όπως όλη η Τέχνη, είναι μια αριστοκράτισσα κυρά που δεν σου δίνει πολλές ευκαιρίες. Όταν σου χτυπήσει την πόρτα πρέπει να είσαι έτοιμος να την υποδεχτείς. Δεν χωράνε εδώ μισόλογα και δικαιολογίες.
Το βασικότερο εργαλείο για τον ποιητή είναι, φυσικά, το γράψιμο. Πολύ γράψιμο. Να νιώσει τη διαφορά όταν είναι να καταγράψει ημερολογιακά αυτά που έζησε ή συναισθάνθηκε ή σκέφτηκε και όταν είναι να ανυψώσει τα ίδια ακριβώς γεγονότα ή συναισθήματα ή ιδέες σε ποίηση. Ξέρει το ποίημα και επιμένει να βγει όσες σελίδες κι αν καταναλώσεις για να το ξορκίσεις γράφοντας ένα ημερολόγιο ή μια επιστολή. Εξ άλλου μόνο τότε είναι ποίημα: όταν δεν βολεύεται κάτω από άλλο σχήμα.
Ακολουθεί το σβήσιμο. Όσο αναγκαίο είναι να μπορείς να γράφεις, άλλο τόσο αναγκαίο είναι και να μπορείς να διαγράφεις. Είναι γνωστό πως η Έρημη Χώρα του Τόμας Έλιοτ πήρε τη μορφή που πήρε μετά από την παρέμβαση κέντημα του Έζρα Πάουντ ο οποίος περιόρισε κατά πολύ το αρχικό γραπτό του Έλιοτ. Όταν υπάρχει ένας καλός δάσκαλος τότε το κόψιμο των περιττών είναι μια εύκολη δουλειά. Όταν όμως δεν υπάρχει η φυσική παρουσία του δασκάλου τότε το κενό αυτό πρέπει να το καλύψει ο ίδιος ο ποιητής. Για να μπορέσει να το κάνει χρειάζεται να το έχει δει πραγματοποιημένο. Να διαβάσει δηλαδή ποίηση. Η ανάγνωση της ποίησης είναι κάτι που το υποτιμούν πολλοί, νέοι κυρίως, ποιητές. Λάθος. Επειδή με την ανάγνωση ποίησης ασκείσαι στην αναγνώριση του ποιήματος. Όσο υποκειμενική κι αν είναι η πρόσληψη ενός έργου τέχνης, ενός ποιήματος εν προκειμένω, υπάρχουν σταθερές οι οποίες παίζουν τον ρόλο τους. Η πρώτη και καλύτερη σταθερά είναι η εντιμότητα της επιρροής και η ντροπή της αντιγραφής. Πάλι στον Έλιοτ η αναφορά πως οι καλοί ποιητές κλέβουν και οι κακοί αντιγράφουν.
Μετά από όλα αυτά θα μπορούσατε να μου πείτε, για στάσου δεν υπάρχουν μεγάλα καλά ποιήματα; Μόνο τα ολιγόστιχα ποιήματα αξίζουν; Όχι βέβαια. Για δέστε όμως τον Όμηρο ή τον Βιτσέντζο Κορνάρο; Βρίσκετε πολλούς περιττούς στίχους στην Ιλιάδα; Στον Ερωτόκριτο; Ναι. Και τα μεγάλα ποιήματα μπορούν να υπηρετούν τον κανόνα για τη χρησιμοποίηση των εύστοχων και αναγκαίων λέξεων όπως ακριβώς και τα ολιγόστιχα ποιήματα να ολισθήσουν σε ενοχλητική φλυαρία. Δεν είναι θέμα ποσότητας λέξεων αλλά μαστοριάς στο χειρισμό τους.

Παρόλα αυτά η εκδήλωση Ελάτε μ' ένα ποίημα δεν απευθύνεται μόνο σε μάστορες του λόγου. Μέχρι τώρα τουλάχιστον. Ίσως καλά καλά δεν απευθύνεται ακόμη και σε ποιητές. Είναι το ποίημα από τη μεριά του αναγνώστη. Είναι, και το επεξεργασμένο απόσταγμα ενός συναισθήματος, αλλά είναι και ο ακατέργαστος λόγος κάποιου που νιώθει πως θέλει να ακουστεί. Αν είμασταν εκδότες, θα αποθαρρύναμε πολλούς από το να επιμένουν στο να γράφουν (ή να νομίσουν πως γράφουν) ποίηση. Δεν είμαστε όμως. Και ενθαρρύνουμε όσους έχουν πιάσει ένα μολύβι στο χέρι τους και ταίριαξαν πέντε λέξεις στο χαρτί, να τις μοιραστούν μαζί μας. Στις 21 Μαρτίου 2011. Στο bar16, στη Σταυρούπολη Θεσσαλονίκης. Στην τέταρτη διοργάνωση Ελάτε μ' ένα ποίημα.

Η φωτογραφία είναι από την εκδήλωση του 2008