Ενδοσκεληδόν στους Δρόμους της Ελιάς

Ταξίδι μέχρι την Καλαμάτα για την πρώτη παρουσίαση του «Ενδοσκεληδόν»:

O Πολιτιστικός Οργανισμός «Οι Δρόμοι της Ελιάς» παρουσιάζει τη Δευτέρα 30 Ιουνίου 2008 στις 08.30 μ.μ. στη ‘Μυλόπετρα’ (Μπενάκη 6, Ιστορικό Κέντρο Καλαμάτας) το βιβλίο του Σπύρου Λαζαρίδη ΕΝΔΟΣΚΕΛΗΔΟΝ / Μια ανθολογία με ήρωες μοτοσυκλέτες και μοτοσυκλετιστές
Το βιβλίο διερευνά τη σχέση λογοτεχνίας και μοτοσυκλέτας παρουσιάζοντας μια ανθολόγηση ποιημάτων και πεζογραφημάτων από την ελληνική λογοτεχνία.
Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις ΖΗΤΡΟΣ.

Αντί υστερογράφου στο προηγούμενο post

Δεν μας την έχουνε στημένη μόνο οι από πάνω. Κι από δίπλα μας κι από τη γειτονιά μας. Στην καθιερωμένη Σαββατιάτικη επίσκεψη στο Super Market σε μια γειτονική συνοικία, λίγη ώρα μετά την ανάρτηση του προηγούμενου post, πέφτω πάνω σ' ένα ιλουστρασιόν περιοδικό, έκδοση ενός Γενικού Λυκείου. Άρθρο για "Τ' αλώνια του Χαρμάνκιοϊ". Ίσως έχει κάτι που να μ' ενδιαφέρει, σκέφτηκα. Το διαβάζω και μένω άγαλμα. Περισσότερο από το μισό του άρθρου ήταν ξεσηκωμένο, αυτούσιο, από το βιβλίο μου "Από το Βαρδάρι στο Δερβένι". Τρεις από τις επτά φωτογραφίες το ίδιο. Και το εξωφρενικό: αναφορά, τάχα μου, σε πρωτογενείς πηγές. Μα όσο και να ψάξει κανείς στον Δημητριάδη στον οποίο, υποτίθεται παραπέμπουν (χωρίς καμία βιβλιογραφική αναφορά) δεν θα βρει τα κείμενα και τις φωτογραφίες όπως είναι στο κείμενο. Αντίθετα, αν δει κανείς το "Από το Βαρδάρι στο Δερβένι" θα δει πως το κείμενο του περιοδικού προέκυψε με αντιγραφή.

Σε πλαίσιο στην αρχή του κειμένου αναφέρεται πως το κείμενο του τεύχους αυτού είναι αποσπάσματα από το βιβλίο "Από τις αλάνες του Χαρμάνκιοϊ στον Εύοσμο της προσφυγιάς". Δεν το γνωρίζω το βιβλίο, δεν ξέρω κι αν υπάρχει. Στην ιστοσελίδα του Δήμου Ευόσμου όμως, στο Ιστορικό του αρχείο το οποίο επιμελείται ο αξιόλογος ερευνητής Κ. Χατζηκυριακίδης,αναφέρεται μια Εκδήλωση Πολιτιστικού Συλλόγου Κατοίκων Ηλιούπολης "Από το Χαρμάνκιοϊ και το Νέο Κουκλουτζά στον Εύοσμο του σήμερα. Ταξίδι στα μονοπάτια της μνήμης και της παράδοσης" (Μάρτιος 2003).

Θα το αναζητήσω το βιβλίο, αν υπάρχει, επαναλαμβάνω κι ίσως επανέλθω.

Το κείμενο αυτό δεν θα γραφόταν αν στο περιοδικό δεν περίσσευαν οι αναφορές σε ήθος και ποιότητα, τα μεγάλα λόγια και οι κορώνες για το καλό και το άριστο. Αναζήτησα όνομα καθηγητή που να βοηθάει τα παιδιά στην προσπάθειά τους και δεν βρήκα. Βρήκα μια τρισέλιδη συνέντευξη της διευθύντριας του λυκείου όπου και πάλι διαβάζει κανείς όμορφα πράγματα μαζί με συμβουλές προς τους μαθητές και τις μαθήτριες.

Συγγνώμη συναδέλφισσα, κάτι δεν πάει καλά. Ποιότητα και δεοντολογία και σεβασμός στο πνευματικό έργου άλλου πάνε μαζί, δεν πάνε χώρια!

Ζωντανές ειδήσεις στα μούτρα μας

Την ίδια, ακριβώς, στιγμή ο εκπρόσωπος Τύπου του ΠΑΣΟΚ απαντούσε (σε απευθείας σύνδεση!!!) με δύο θιάσους σε απαρτία, το βράδυ της 20ης Ιουνίου 2008, ταυτόχρονα. Πώς τα κατάφερνε; Στήθηκαν (όλοι, παρουσιαστής, σχολιαστές, καλεσμένος), μαγνητοσκόπησαν και μας το παρουσίαζαν για ζωντανό; Δεν ξέρουνε ότι κάνουμε ζάπιγκ;

Ξέρουνε αλλά δεν τους ενδιαφέρει. Δεν κοκκινίζουνε μάτια μου με κάτι τέτοια αυτοί.

Όπως δεν κοκκίνησε ο ανεκδιήγητος «στρατηγός» όταν παραδεχόταν τη συναλλαγή πολιτικού κόμματος με κερδοσκοπική εταιρεία για την ψυχή της έρμης της Δημοκρατίας και το καλό του Λαού και το μέλλον του Σοσιαλισμού, βεβαίως βεβαίως:

“Ως μέλος της Κ.Ε. του ΠΑΣΟΚ και εν συνεχεία μέλος της Εκτελεστικής Γραμματείας μετείχα ενεργά στην οργάνωση της καμπάνιας για τις εκλογές.
Δέχτηκα επίσκεψη στο γραφείο μου στο ΠΑΣΟΚ από τον Μιχάλη Χριστοφοράκο και έγινα αποδέκτης πρότασης για οικονομική συνεισφορά στην καμπάνια του κινήματος και μου ζητήθηκε τραπεζικός λογαριασμός στο εξωτερικό, για να γίνει η μεταφορά χρημάτων. Απευθύνθηκα σε γνωστό μου πρόσωπο, που ανέλαβε να διευκολύνει το ΠΑΣΟΚ χωρίς δικό του όφελος και διεκπεραίωσε τη σχετική διαδικασία. Τα χρήματα χωρίς άλλη δική μου ανάμειξη ήρθαν στον τομέα Οικονομικού του ΠΑΣΟΚ, παρελήφθησαν από τους αρμόδιους του τομέα Οικονομικού και εισήλθαν στο ακέραιο στο ταμείο του κινήματος (1 εκατ. μάρκα, δηλαδή 420.000 ευρώ). Δεν είχα ποτέ καμία προσωπική ανάμειξη ή άλλη αθέμιτη συμμετοχή. Σημειώνω επίσης ότι ποτέ δεν διαχειρίστηκα χρήματα στο κίνημα ούτε είχα οποιαδήποτε θέση στο δημόσιο. Οι δραστηριότητές μου στο ΠΑΣΟΚ ήταν πάντα πολιτικές και κινήθηκαν στο πλαίσιο που όριζαν κάθε φορά τα αρμόδια όργανα του κινήματος. Κατά συνέπεια για κάθε εμπλοκή του ονόματός μου, που θα με εμφάνιζε να έχω προσποριστεί οποιοδήποτε όφελος, θα ασκήσω τα νόμιμα δικαιώματά μου”.

Τα δικά μας δικαιώματα; Ποιος θα τα ασκήσει, που μας την έχουνε στημένη από παντού;

Μια βόλτα στο Φεστιβάλ βιβλίου και οι παρενέργειές της

Κυριακή απόγευμα, καλός καιρός, βόλτα στην παραλία της Θεσσαλονίκης, Φεστιβάλ βιβλίου. Αυτό το μπανάλ που το σνομπάρουν οι κυριλέ του χώρου και το γουστάρουν οι πανηγυρτζήδες. Πρώτος και καλύτερος εγώ. Μ' αρέσει, πώς να το κάνουμε;
Φέτος ανάμεσα στα βιβλία που αγόρασα εξυφάνθηκε μία συνωμοσία. Κάποια μπλέχτηκαν με κάποια άλλα και κατάφεραν αυτό που καταφέρνει η Καλή Τέχνη: μ' αναστάτωσαν και με γέμισαν. Όχι απαραίτητα με γνώση. Με ερωτήματα. Σημαντικά και ενδιαφέροντα. Έχουμε και λέμε λοιπόν:

Οι «Μπαμπάδες με ρούμι» είναι ένα θεατρικό έργο των Θανάση Παπαθανασίου-Μιχάλη Ρέππα που κυκλοφόρησε σε βιβλίο από τις εκδόσεις ΣΟΚΟΛΗ-ΚΟΥΛΕΔΑΚΗ, πρόσφατα. Αν και στο βιβλίο δεν αναφέρεται, έχω την εντύπωση πως παίχτηκε και στο θέατρο του Δήμου Σταυρούπολης παλιά, τότε που έρχονταν θίασοι και παίζανε. Γιατί κάποτε παίζανε και τώρα δεν παίζουνε; Άλλο θέμα αυτό, μην πλατιάζουμε.
Εκπληκτικό κείμενο, την παράσταση δεν την είδα. Θέμα της είναι η περιουσία του παππού και οι νόμιμοι κληρονόμοι. Δυο αδέλφια με τις γυναίκες τους και τα παιδιά τους. Έτσι θα ήταν αν το έργο γράφονταν πριν τριάντα χρόνια. Τις δύο τελευταίες δεκαετίες όμως η ελληνική πραγματικότητα περιλαμβάνει και τις Βαλκάνιες Ψυχοπονιάρες. Καπάτσες Βουλγάρες ή Ρουμάνες ή και Ρωσσίδες την πέφτουν σε μοναχικούς ώριμους κυρίους, ξεσκατώνουν και ανακουφίζουν και βάζουν στο χέρι συντάξεις και ακίνητα δια της νομίμου οδού: γάμος με το χούφταλο κι άσε τα τέκνα του να κουρεύονται. Πλήθος οι ιστορίες και τα παραδείγματα, θησαυρός πληροφοριών τα ΚΑΠΗ και τα φαρμακεία, καθόσον και η συνδρομή της επιστήμης απαραίτητη όταν το πνεύμα μεν πρόθυμον αλλά η ρημάδα η σάρξ ... εξεπλήρωσεν την αποστολήν της κι ότι χάρηκε ο παππούς από φυσικού του χάρηκε. Τώρα μόνο με το μπλε χαπάκι.
Το διάβασα μου άρεσε και τέλος...

...αμ δε τέλος.

Το επόμενο βιβλίο (Στα Ναζιστικά Στρατόπεδα, εκδ. Ιωλκός, 2003) ανήκει σε άλλη κατηγορία. Είναι μία μαρτυρία ενός ανθρώπου που κρατήθηκε όμηρος σε ναζιστικό στρατόπεδο από τον Αύγουστο του 1944 και για ένα περίπου χρόνο. Οι συγγραφείς (και ο πραγματικός Βασίλης Παυλίδης και ο εμφανιζόμενος στο εξώφυλλο Χρήστος Σαμουηλίδης που το επιμελήθηκε) κατάγονται από το Κιλκίς και οι τελευταίες ημέρες κράτησης είναι στο στρατόπεδο Παύλου Μελά. Όπως γίνεται φανερό, το ενδιαφέρον μου ανεβαίνει για πολλούς λόγους. Από την πρώτη στιγμή το βιβλίο αυτό συνδέεται με το αδερφάκι του που προηγήθηκε κατά σαράντα περίπου χρόνια, το βιβλίο του Όμηρου Πέλλα ΣΤΑΛΑΓΚ VI C το οποίο έχω στη βιβλιοθήκη μου από την πρώτη του έκδοση, εκδ. ΜΝΗΜΗ.

Ο Παυλίδης γράφει χωρίς πολλές λεπτομέρειες, παρόλα αυτά συμπληρώνει με λεπτομέρειες τον Πέλλα. Κυρίως σε ονοματεπώνυμα κρατουμένων, κάτι που ο Πέλλας το αποφεύγει. Το επόμενο βήμα ήταν το κατέβασμα του ΣΤΑΛΑΓΚ από το ράφι της βιβλιοθήκης μου και to πιο προσεκτικό, τώρα, διάβασμά του, αφού το πρώτο διάβασμα έμενε στις πρώτες σελίδες του και στις αναφορές του στο στρατόπεδο του Παύλου Μελά.

Ο Παυλίδης συνελήφθη το 1944 σε ηλικία 18 χρονών. Τώρα είναι 82. Έχω την εντύπωση πως ζει.

Είναι εκπληκτική η γραφή του Πέλλα. Περιγράφει τις συνθήκες διαβίωσης στα ναζιστικά στρατόπεδα με λογοτεχνική δεξιοτεχνία αλλά και με σχολαστική ακρίβεια χωρίς το ένα να λειτουργεί εις βάρος του άλλου. Πριν αρχίσω να ξαναψάχνω το βιογραφικό του, μου ήρθε ο παππούς των Μπαμπάδων με ρούμι στο νου κι άρχισα τους συνειρμούς. Είναι εύκολος στόχος της σάτιρας οι ηλικιωμένοι. Με καλή πρόθεση, δεν αμφιβάλλω. Δέστε τις γριές του Λαζόπουλου κι όχι μόνο αυτουνού. Πρώτη ύλη για γέλιο αβίαστο και γάργαρο. Όμως...

Ο σημερινός ογδοντάρης γεννήθηκε λίγο πριν-λίγο μετά το 1922. Προσφυγιά λοιπόν για πολλούς από αυτούς. Στην εφηβεία τους Κατοχή κι Αντάρτικο. Μετά Εμφύλιος και Μετεμφυλιακό Εκδικητικό Κράτος για τους Ηττημένους. Και εξορίες και βασανιστήρια και ξανά δικτατορία και ξανά εξορίες και βασανιστήρια και πολιτικές δολοφονίες και... άστα να πάνε.

Σκεφτόμουνα λοιπόν τι κοινό έχουν οι γέροι με τις Βουλγάρες τους και οι γέροι με τα βασανιστήρια και την πείνα. Στα ίδια χρόνια έζησαν, μερικοί τα έκαναν και τα δυο.

Γράφουν ο Πέλλας και ο Παυλίδης για την επιστροφή τους στην Ελλάδα την πατρίδα και την έχουν στο νου σαν συνώνυμο της Ελευθερίας. Γυρνάει ο Παυλίδης και του παίρνουνε αποτυπώματα στο αεροδρόμιο της Αθήνας τον Αύγουστο του 1945.

Γυρνάει κοντά 34 κιλά ο Πέλλας και τον περιμένουνε Μακρόνησος και κυνηγητό μέχρι να φύγει από καρδιά λίγο μετά την κυκλοφορία του βιβλίου του.

Ένα μπούκωμα φώλιασε μέσα μου. Πρέπει να επιστρέφουμε σε μερικά αναγνώσματα για να μην χάσουμε το μέτρο. Εξήντα τέσσερα χρόνια μας χωρίζουν από εκείνο το πρωινό που 500 άνθρωποι περπατούσαν την οδό Λαγκαδά για να φορτωθούν στα βαγόνια που θα τους οδηγούσαν στην εξαθλίωση και τους περισσότερους στο θάνατο. Πολλή λήθη χωράει σε εξήντα τέσσερα χρόνια. Πολλή.

Μικρό κέρασμα ιστορίας

Με αφορμή το διάλογο για την τοπική ιστορία του προ-προηγούμενου post: Είναι γνωστό ότι οι πρόσφυγες του 1914 έμειναν με το βλέμμα στην γενέθλια γη. Πίστευαν πως η παραμονή τους στην Ελλάδα ήταν προσωρινή. Πράγματι, μετά το 1919 γύρισαν πίσω καθώς ο Ελληνικός Στρατός ελευθέρωσε τα πάτρια εδάφη τους. Το 1922 έσβησαν όλα τα όνειρά τους και πήραν τον οριστικό πια δρόμο της προσφυγιάς.
Οι πρώτοι κάτοικοι της σημερινής Σταυρούπολης ήταν πρόσφυγες του 1914. Στα δημοτολόγια της Κοινότητος Σταυρουπόλεως, γίνεται λόγος για το πώς απέκτησαν το δικαίωμα του δημότη: «δι' εγκαταστάσεως 1914». Τα δημοτολόγια αυτά γράφτηκαν το 1940. Όσο κι αν έψαξα όταν έγραφα το «Από το Βαρδάρι ως το Δερβένι» δεν είχα βρει κανένα τεκμήριο της επιστροφής των προσφύγων του Λεμπέτ στις πατρίδες τους. Όταν αργότερα, το 2001 έβγαλα το λεύκωμα «Δι' εγκαταστάσεως 1914» δημοσίευσα (σελ. 36-41) μια αγωνιώδη επιστολή προσφύγων που ζητούσαν να επιστρέψουν πίσω. Δεν προκύπτει από πουθενά πως αυτοί που υπογράφουν την επιστολή έμεναν και στο Λεμπέτ. Απλώς τεκμηριώνεται το γεγονός της επιθυμίας των προσφύγων να επιστρέψουν.
Μερακλής διευθυντής σχολείου της Σταυρούπολης είχε την καλοσύνη να μου πει πως βρήκε το μαθητολόγιο του σχολείου του της περιόδου 1920-1921. Δημοσιεύω εδώ τη στήλη των παρατηρήσεων όπου φαίνεται ως αιτιολογία διακοπής φοίτησης η αναχώρησις δια την πατρίδαν!



Όσο είναι ακόμα καιρός, πρέπει το ζήτημα τοπικά ιστορικά αρχεία να απασχολήσει σοβαρά την Τοπική Αυτοδιοίκηση πρωτίστως μα όχι μόνον αυτήν.