Τετάρτη, Οκτωβρίου 31, 2012

Η «μοναξιά» των δυτικών συνοικιών

Την άγνωστη ιστορία της εκτός των τειχών Θεσσαλονίκης
από το Βαρδάρι ώς το Δερβένι και το Κορδελιό 
φωτίζει στο νέο του βιβλίο ο Σπύρος Λαζαρίδης.
Παρουσίαση στη Μονή Λαζαριστών

Προϊστορικοί οικισμοί και ελληνιστικοί τάφοι στη Σταυρούπολη, ρωμαϊκά κατάλοιπα στην οδό Λαγκαδά, βυζαντινά στην Πολίχνη, τσιφλίκια της Τουρκοκρατίας σε Λεμπέτ (Ευκαρπία), Καραϊσίν (Πολίχνη) και Χαρμάνκιοϊ (Εύοσμος), το στρατόπεδο του Ζέιτενλικ σε μία τεράστια έκταση, η έλευση των προσφύγων του 1914-1919 στην περιοχή: Το μωσαϊκό της εκτός των τειχών δυτικής Θεσσαλονίκης στο πέρασμα των αιώνων συνθέτει το βιβλίο του Σπύρου Λαζαρίδη «Η μοναξιά του Ζέιτενλικ» (εκδόσεις «Ζήτρος»), που παρουσιάζεται σε εκδήλωση σήμερα, στις 20.00, στη Μονή Λαζαριστών.
Το βιβλίο είναι μία ιστορική καταγραφή μέχρι το 1920 των όσων συμβαίνουν στη δυτική ύπαιθρο της Θεσσαλονίκης, κατά μήκος του οδικού άξονα που συνέδεε την πόλη με το Βορρά και την Ανατολή, τη σημερινή οδό Λαγκαδά. Η «Μοναξιά του Ζέιτενλικ» ενώνει σε μία έκδοση τα εξαντλημένα πλέον βιβλία του συγγραφέα «Από το Βαρδάρι ώς το Δερβένι» («Ζήτρος», 1997) και «Δι’ εγκαταστάσεως 1914» (Δήμος Σταυρούπολης, 2001 και 2005).
Ο Σπύρος Λαζαρίδης ασχολείται εδώ και δύο δεκαετίες με την έρευνα της ελάχιστα γνωστής στο ευρύ κοινό ιστορίας της δυτικής Θεσσαλονίκης. «Το έναυσμα μου δόθηκε το 1991, όταν μία παρέα παιδιών ασχολήθηκε με τη Μονή Λαζαριστών, ερείπιο τότε και με κάποια κελύφη καπνομάγαζων και άλλων κτιρίων θέλοντγης των Λαζαριστών που περιέχει τις αγοραπωλησίες που διαμόρφωσαν την τελική τους περιουσία των 500 στρεμμάτων στη σημερινή Σταυρούπολη.
«Ζέιτενλικ» στα τουρκικά σημαίνει «ελαιώνας». Η λέξη «μοναξιά» στον τίτλο του βιβλίου επιχειρεί να αποδώσει την ιδιότυπη μοναξιά την οποία έζησε η περιοχή της εκτός των τειχών δυτικής Θεσσαλονίκης για αιώνες ολόκληρους. «Υπάρχει ένα οικιστικό κενό. Στην περιοχή καταγράφονται οικισμοί των προϊστορικών χρόνων που εγκαταλείφθηκαν μετά τα ελληνιστικά χρόνια για να χτιστεί η Θεσσαλονίκη και στη συνέχεια εντοπίζονται νεκροταφεία. Η μοναξιά άρχισε να σπάει με τα κτίρια που έφτιαξαν οι Λαζαριστές, αρχής γενοαλιές και σύγχρονες, καθώς και αεροφωτογραφίες και χάρτες. Στο τέλος του βιβλίου παρατίθεται ντοκουμέντο - χάρτης της γης των Λαζαριστών που περιέχει τις αγοραπωλησίες που διαμόρφωσαν την τελική τους περιουσία των 500 στρεμμάτων στη σημερινή Σταυρούπολη.
«Ζέιτενλικ» στα τουρκικά σημαίνει «ελαιώνας». Η λέξη «μοναξιά» στον τίτλο του βιβλίου επιχειρεί να αποδώσει την ιδιότυπη μοναξιά την οποία έζησε η περιοχή της εκτός των τειχών δυτικής Θεσσαλονίκης για αιώνες ολόκληρους. «Υπάρχει ένα οικιστικό κενό. Στην περιοχή καταγράφονται οικισμοί των προϊστορικών χρόνων που εγκαταλείφθηκαν μετά τα ελληνιστικά χρόνια για να χτιστεί η Θεσσαλονίκη και στη συνέχεια εντοπίζονται νεκροταφεία. Η μοναξιά άρχισε να σπάει με τα κτίρια που έφτιαξαν οι Λαζαριστές, αρχής γενομένης από το παλαιό οικοτροφείο των καλογραιών, το 1858», παρατηρεί ο κ. Λαζαρίδης. «Το 1914 με τους πρώτους πρόσφυγες ξεκινάει το οργανωμένο οικιστικό ενδιαφέρον, το οποίο όμως το ακολουθούν σύντομα καταστροφές: η πυρκαγιά του '17, ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος. Μόλις το 1935 δημιουργείται το πρώτο σχέδιο πόλεως».
Πυκνοκατοικημένη, αν και με άναρχο τρόπο, η σημερινή δυτική Θεσσαλονίκη δε θυμίζει σε τίποτα την παλιά της μοναξιά. Ο Σπύρος Λαζαρίδης, που ετοιμάζει και νέο βιβλίο για τις δυτικές συνοικίες το Μεσοπόλεμο, διαπιστώνει ότι στον έναν αιώνα που πέρασε από το 1914 συγκροτείται σταδιακά συνείδηση του παρελθόντος της περιοχής από τους κατοίκους της και για το λόγο αυτόν είναι πεπεισμένος ότι «η τοπική ιστορία έχει λόγο ύπαρξης».

Δευτέρα, Οκτωβρίου 22, 2012

Παρουσίαση της Μοναξιάς του Ζέιτενλικ

Την Τετάρτη 31 Οκτωβρίου στις 8 μμ θα γίνει η παρουσίαση του βιβλίου "Η μοναξιά του Ζέιτενλικ".
Θα μιλήσουν ο συγγραφέας Σάκης Σερέφας και η αρχιτέκτων Παρασκευή Κούρτη.
Ο Δημήτρης Σακατζής και η Ολυμπία Σταύρου θα διαβάσουν ένα λογοτεχνικό κείμενο του Σπύρου Λαζαρίδη που βγήκε από τα σπλάχνα του βιβλίου.
Το βιβλίο θα παρουσιαστεί στον ίδιο χώρο
όπου συνεχίζεται η έκθεση
"ελαιώνας/zeitenlik" 
η οποία επίσης είναι σάρξ εκ της σαρκός του υπό παρουσίαση βιβλίου.

Αυτό σημαίνει πως στο τέλος,
μ' ένα ποτήρι κρασί στο χέρι
κερασμένο από τους καλούς φίλους του κτήματος Γεροβασιλείου 
θα τριγυρνάμε την αίθουσα και θα κουβεντιάσουμε για ότι βλέπουμε και για ότι ακούσαμε.
Καλά δεν είναι;

Μονή Λαζαριστών, είσοδος από οδό Κολοκοτρώνη, 1ος όροφος.

Τρίτη, Οκτωβρίου 02, 2012

Μονή Λαζαριστών, ένα κτίριο "αφηγείται"...


Σελίδα εκτύπωσης
Την ξέρουμε για τα θέατρα που λειτουργούν εκεί, τον ανοικτό συναυλιακό χώρο ή το μουσείο. Οι κάτοικοι της περιοχής ίσως θυμούνται πώς ήταν πριν από την ανάπλαση, όλοι ρίχνουν μια ματιά στο απέναντι ερειπωμένο κτίριο. Όμως, η ιστορία της Μονής Λαζαριστών ξεκινά από πολύ παλιά.

Στα κτήματα που υπήρχαν σ’ αυτήν την περιοχή της δυτικής Θεσσαλονίκης, κάπου στον 19ο αιώνα καθολικοί μοναχοί του τάγματος των Λαζαριστών αποκτούν τη βάση από την οποία θα μπορούσαν να βοηθήσουν τους Βούλγαρους της Μακεδονίας που ήθελαν να ενταχθούν στην Καθολική Εκκλησία.
«Με τη βοήθεια των Λαζαριστών, οι αδελφές του Ελέους κτίζουν το 1862 το κτίριο που είναι απέναντι στη γνωστή τώρα ως Μονή Λαζαριστών» λέει ο Σπύρος Λαζαρίδης, καθηγητής στη Μέση Εκπαίδευση και συγγραφέας, αλλά και ο επιμελητής της εξαιρετικά ενδιαφέρουσας έκθεσης με τίτλο «Ελαιώνας/Ζeitenlik - Ιεροσπουδαστήριο της Μονής Λαζαριστών», η οποία εγκαινιάζεται στις 5 Οκτωβρίου.
Εκείνο το κτίριο καταστρέφεται το 1890 και στη θέση του κτίζεται το νέο, αυτό που αντικρίζει ο επισκέπτης τώρα ως ερείπιο από τη μια πλευρά του δρόμου. Όμως το 1886, απέναντι ακριβώς κτίζεται το Μεγάλο Ιεροσπουδαστήριο, αυτό που τώρα γνωρίζουμε ως Μονή Λαζαριστών.
«Αυτό φιλοξενούσε σχολές για δασκάλους και ιερείς κυρίως Βουλγάρους, και απέναντι στις Καλόγριες, όπως τις λέμε, υπήρχε ορφανοτροφείο και παιδικοί σταθμοί. Αυτό στην έκθεση θα το δείτε σε φωτογραφίες και σ’ ένα εκπληκτικό χαρακτικό» συνεχίζει ο Σπύρος Λαζαριδης, ένας από τους αφοσιωμένους στην ανίχνευση της ιστορίας του τόπου όπου ζει και εργάζεται.

ΑΝΑΔΡΟΜΗ ΣΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΟΥ
Έχει ήδη στο ενεργητικό του, πέρα από τα άλλα βιβλία του, και δύο αφιερωμένα στην ιστορία της περιοχής. «Από το Βαρδάρι ώς το Δερβένι» το ένα, «Δι’ εγκαταστάσεως 1914» το δεύτερο. Τα δύο αυτά βιβλία, εμπλουτισμένα με νέα στοιχεία, αποτελούν το βιβλίο «Η μοναξιά του Ζέιτενλικ», που εκδόθηκε πρόσφατα. Έτσι ο Σπύρος Λαζαρίδης, ως ο πλέον κατάλληλος, ανέλαβε μαζί με την εταιρεία που διοικεί τη Μονή Λαζαριστών να οργανώσουν την έκθεση, που στόχο έχει, όπως λέει, «να δώσει το πραγματικό ιστορικό υπόβαθρο των κτιρίων».
Υπήρχαν εκεί. Ως ερείπιο το ένα, ως χώρος όπου είχαν βρει καταφύγιο πρόσφυγες από το 1922 ώς τις μέρες μας το άλλο. Οι σεισμοί του 1978 τους υποχρέωσαν να το εγκαταλείψουν και έτσι έμεινε σιωπηλό και ξεχασμένο για χρόνια.
Μια παρέα φίλων μαζί με τον κ. Λαζαρίδη αποφασίζουν, το 1991, να φωτίσουν τα προβλήματα της δυτικής Θεσσαλονίκης. «Θελήσαμε σε μια από τις πρώτες εκδηλώσεις μας να μάθει ο κόσμος την ιστορία του κτιρίου. Είχε γίνει και ένας αρχιτεκτονικός διαγωνισμός από τον δήμο Σταυρούπολης για την αξιοποίησή του και αποφασίσαμε να κάνουμε μέσα στο ερείπιο κάτι συναυλίες. Τότε, όταν το καθαρίζαμε και φωτογραφίζαμε τους χώρους, έρχονταν πολλοί και μας ζητούσαν συγκινημένοι να μπουν μέσα, εκεί όπου είχαν ζήσει για χρόνια». Λίγες από τις μνήμες εκείνων των χρόνων αποτυπώθηκαν και τώρα οι διοργανωτές της έκθεσης ελπίζουν «να γεννήσει αυτή η έκθεση νέα τεκμήρια για την περίοδο της παρακμής, για να ολοκληρωθεί το πορτρέτο του κτιρίου».

ΑΔΡΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΕΝΟΣ ΠΟΡΤΡΕΤΟΥ
Οι πρώτες γραμμές αυτού του πορτρέτου είναι οι φωτογραφίες που έχουν διασωθεί από τις διάφορες φάσεις της ζωής του, κείμενα- μεταξύ των οποίων και ένα του Ντίνου Χριστιανόπουλου- και άλλα ντοκουμέντα.
«Η δυτική Θεσσαλονίκη είναι ‘άγνωστη γη’ για τη Θεσσαλονίκη και η σχετική βιβλιογραφία αναφέρεται κυρίως στο κέντρο της πόλης. Έτσι κινηθήκαμε στις παρυφές της βιβλιογραφίας για να βρούμε έστω και μια μικρή αναφορά. Λείπει και το αρχειακό υλικό, αφού οι περιφερειακοί δήμοι είναι μεταγενέστεροι» προσθέτει ο Σπύρος Λαζαρίδης.
Στην κατά το δυνατόν ολοκλήρωση της εικόνας της Μονής αλλά και της γύρω περιοχής θα βοηθήσει και το θεατρικό δρώμενο με τίτλο «Πάνω στο χρόνο», που θα παρουσιαστεί σε σκηνοθεσία Ελένης Δημοπούλου βασισμένο σε μαρτυρίες προσφύγων, άρθρα ξένων δημοσιογράφων, θεατρικά και άλλα κείμενα, ενώ στις 31 Οκτωβρίου ο συγγραφέας Σάκης Σερέφας και η αρχιτέκτων Παρασκευή Κούρτη θα παρουσιάσουν το βιβλίο του Σπύρου Λαζαρίδη «Η μοναξιά του Ζέιτενλικ».
Η είσοδος στην έκθεση, που θα λειτουργεί ώς τις 5 Νοεμβρίου, είναι ελεύθερη. Πληροφορίες στο www.monilazariston.gr και στο 2310-589200.