Πέμπτη, Δεκεμβρίου 28, 2017

Οι Φράγκοι της Σαλονίκης


Η κοινότητα των "Φράγκων", σαν μια ασήμαντη για τους ιστοριογράφους λεπτομέρεια στον κορμό της Θεσσαλονίκης, λείπει από τις περισσότερες εξιστορήσεις για την πόλη ή καταλαμβάνει ελάχιστο χώρο στην τοπική ιστορική παραγωγή. 
Και όμως η σχέση της πόλης με τους καθολικούς ξεκινάει από πολύ παλιά και μέσα από αυτήν την επαφή ξεπηδούν γεγονότα που άφησαν ανεξίτηλα τα σημάδια τους στην πορεία της Θεσσαλονίκης μέσα στον χρόνο. Με ιστορίες οι οποίες πλήγωσαν, όπως η άλωση από τους Νορμανδούς και η λατινοκρατία, με παρεμβάσεις που επηρέασαν καθοριστικά την πορεία της πόλης, όπως η εκπαιδευτική και πολιτιστική δραστηριότητα της καθολικής κοινότητας και με ανιδιοτελείς συνεισφορές που έμειναν βαθειά χαραγμένες και με ευγνωμοσύνη στις μνήμες των Θεσαλονικέων όπως η λειτουργία του νοσοκομείου των Αδελφών του Ελέους "Άγιος Παύλος".

Το οπισθόφυλλο του νέου βιβλίου του ΚΙΑΘ είναι λιτό, μα όλη η έκδοση είναι στιβαρή και αναγκαία. Η ποιότητα και η αλήθεια των κειμένων θα κριθούν από κοινό και ειδικούς. Η προσπάθεια όμως έπρεπε να γίνει και έγινε όπως γίνονται όλα τα καλά πράγματα: πρώτα η κουβέντα μεταξύ φίλων και το ενθαρρυντικό χτύπημα στην πλάτη που σημαίνει προχώρα, αδελφέ, μαζί σου και μετά η δουλειά, η πολλή δουλειά.

Ο πρώτος που έβαλε το χεράκι του και πάτησε πολλές φορές το κουμπί της φωτογραφικής του μηχανής ήταν ο Κώστας Κρικέλης. Έστησε ένα φωτογραφικό λεύκωμα με εικόνες από το Καθολικό Κοιμητήριο στις παρυφές της οδού Λαγκαδά. Έκανε καλή δουλειά, ήθελε όμως συνδρομή στην τεκμηρίωση των εικόνων, ήθελε το ένα κλικ παραπάνω. Έτσι μπήκε στο παιχνίδι ο φίλος του και συνεργάτης του στο Κέντρο Ιστορίας Αμπελοκήπων Θεσσαλονίκης, ο Γρηγόρης Μπρέντας με το βαρύ φορτίο να τροφοδοτήσει το λεύκωμα με επεξηγηματικές λεζάντες. Τρώγοντας όμως έρχεται η όρεξη. Διαπίστωσε ψάχνοντας το βιβλιογραφικό κενό και πήρε την σοβαρή απόφαση να το καλύψει, όσο μπορούσε κι όσο άντεχε. Άντεξε κι έτσι εκτός από λεζάντες και βιογραφικά στοιχεία το λέυκωμα απόκτησε ένα αναλυτικό χρονικό της παρουσίας των καθολικών στη Θεσσαλονίκη. Ο τρίτος της παρέας, ένιωθε ήδη υποχρεωμένος γστους άλλους δυο, επειδή εκτίμησαν την μέχρι τότε ερευνητική δουλειά του, δημοσιεύοντας κείμενά του στο περιοδικό τους, εκδίδοντάς του ένα βιβλίο για τον πρώτο κομουνιστή κοινοτάρχη (και δήμαρχο χωρίς θητεία) στην περιοχή της Θεσσαλονίκης. Έτσι τους τάζει ένα δώρο. Είχε από καιρό εντοπίσει μία επιστολή που έδινε την ακριβή ημερομηνία ίδρυσης του Καθολικού Κοιμητηρίου στη δυτική Θεσσαλονίκη και τους υποσχέθηκε την παρουσίαση αυτής της επιστολής. Η νόσος των ερευνητών όμως τον χτύπησε αλύπητα και στο κείμενό του, προχώρησε περισσότερο κι έτσι αποκαλύπτονται στοιχεία της παρουσίας των Λαζαριστών στη δυτική ύπαιθρο της Θεσσαλονίκης άγνωστα και, φυσικά, αδημοσίευτα έως τώρα από άλλους ερευνητές. Το δώρο, εκτός που έγινε μεγαλύτερο, επέστρεψε και στον δωρητή αφού πήρε την μορφή ενός τίτλου τον οποίο, χωρίς δισταγμό, ενέταξε στους υπόλοιπους με τους οποίους ξορκίζει τους δαίμονές του.

ΥΓ
Το βιβλίο, για την ώρα, διατίθεται από λίγα βιβλιοπωλεία της δυτικής και ανατολικής Θεσσαλονίκης: 1) βιβλιοπωλείο Πάπυρος, Φιλιππουπόλεως 70, τηλ. 2310720843, 2) βιβλιοπωλείο mybookstore.gr Σταυρούπολη, Ελ.Βενιζέλου 1, τηλ. 231 066 7893 3) βιβλιοπωλείο mybookstore.gr Καλαμαριά,Τάκη Οικονομίδη 58, τηλ. 231 309 0929.

Τετάρτη, Δεκεμβρίου 06, 2017

Περί Ρέτσου, εκ του Τύπου, σποράδην

Για τις ανάγκες του διηγήματός μου "Οικόπεδα επί της ασφάλτου" (βιβλ. Ίχνη όζας, εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη, 2013) χρειάστηκε να ψάξω στις εφημερίδες για τις δεκαετίες 1950 και 1960. Ένα μικρό απάνθισμα δημοσιευμάτων που έπεσαν στην αντίληψή μου:

Τον Φεβρουάριο του 1958, εννέα μήνες πριν να γεννηθώ, αναγνωρίζεται το "Σωματείον ιδιοκτητών οικοπέδων Βίλλες Ρέτσου" το οποίο εκτός των οικονομικών λόγων που οδήγησαν στην ίδρυσή του, επικαλείται και την "ηθική και εκπολιτιστική εξύψωσιν" των μελών του.
Ένα μήνα μετά τη γέννησή μου, καλούνται τα μέλη του συλλόγου σε γενική συνέλευση για το "σοβαρώτατον θέμα: ΗΛΕΚΤΡΟΦΩΤΙΣΜΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΟΙΚΙΣΜΟΥ" με το δίλημμα "επέκτασις του δικτύου ή όχι".  Ένα χρόνο μετά η γενική συνέλευση συγκαλείται και για ζητήματα όπως το συγκοινωνιακό, το αποχετευτικό, η επέκταση του σχεδίου πόλεως κτλ.
Τρεις μήνες πριν αρχίσω να πηγαίνω στο σχολείο ο Π. Ρέτσος στήνει "ανεξάρτητον προοδευτική παράταξιν" και διεκδικεί τον Δήμο Σταυρουπόλεως.
Στη Σταυρούπολη η ΕΔΑ στηρίζει τον Μπουτζάνη, "συνταξιούχο σιδηροδρομικό, τέως πρόεδρον κοινότητος", ενώ ο Ρέτσος οργώνει τη συνοικία για προεκλογικές συγκεντρώσεις.
Τις εκλογές τις κέρδισε ο Μωραϊτόπουλος και δεύτερος βγήκε ο Μπουτζάνης. Ο Ρέτσος, τρίτος και τελευταίος, παρά το σπρώξιμο από την εφημερίδα.
Μαθητή πια με βρίσκει η είδηση, ακριβώς ένα χρόνο μετά τις εκλογές, πως οι κληρονόμοι του Κωνσταντίνου Ρέτσου (βλ. κείμενο Μάκη Διάκου) καλούν με επείγουσα πρόσκληση "τους αγοράσαντας διά προσυμφώνου" αγροτεμάχια να σπεύσουν "προς υπογραφήν οριστικών συμβολαίων" αλλιώς θα χάσουν την περιουσία τους.
Τέσσερις μήνες μετά τελείται το ετήσιο μνημόσυνο του Κωνσταντίνου Ρέτσου στην εκκλησία της Αγίας Παρασκευής κι εγώ είμαι στη δευτέρα δημοτικού.
Η περιοχή της Ηλιούπολης και του Ευόσμου γεμίζουν από νέους οικοπεδούχους και τα τζιμάνια αρχίζουν να διαφημίζουν νέα οικόπεδα στην περιοχή ΤΙΤΑΝ, όπου θα στηθεί "ο καλύτερος μελλοντικός συνοικισμός Θεσσαλονίκης"! Μισό χρόνο πριν έρθω στη Θεσσαλονίκη, όπου θα συνεχίσω την τρίτη δημοτικού, η εφημερίδα νιώθει την ανάγκη να μιλήσει για οικοπεδοφάγους, οικοπεδοποίηση χωραφιών και έγκλημα "εις βάρος της Θεσσαλονίκης".
Εμείς αγοράσαμε από τον Αλεξιάδη, ένα οικόπεδο δίπλα στην Παπάγου, Εύοσμο μεριά.