το τσαλίμι: "Μελάφτσα, Ηλιόλουστο: Μνήμη Πρώτων": εκδηλώσεις μνήμης!

Κυριακή, Οκτωβρίου 16, 2022

"Μελάφτσα, Ηλιόλουστο: Μνήμη Πρώτων": εκδηλώσεις μνήμης!

Το 2011 είχε γίνει στο Ηλιόλουστο μία εκδήλωση στην οποία παρουσιάστηκε μέρος του αρχειακού υλικού που είχα αρχίσει να συγκεντρώνω από το 2009. Η προβολή του υλικού έγινε με ειδικά ψηφιακά banners τα οποία φωτίζονταν από την πίσω πλευρά τους κι έτσι δόθηκε μία φαντασμαγορική εικόνα. Τα banners στήθηκαν με τη λογική της παρουσίασης της ιστορίας των δύο χωριών που συνδέονται με την ποντιακή κοινότητα του Ηλιολούστου (το Φαχρέλ στον Καύκασο και τη Μελάφτσα στη Μακεδονία) και τα οικογενειακά πορτρέτα των δύο κοινοτήτων του χωριού, την ποντιακή και τη βλάχικη.

Η υπόσχεσή μου τότε ήταν πως θα ακολουθήσει η έκδοση ενός βιβλίου που θα περιλάμβανε περισσότερες φωτογραφίες από εκείνες που εκτέθηκαν. Το 2017 αποτόλμησα μία ιδιωτική έκδοση σε τεύχη, κατάφερα όμως να εκδώσω μόνο το πρώτο (εισαγωγικό) τεύχος.

Το 2020 και το 2021 ήταν επετειακές χρονιές. Τον Οκτώβριο του 2020 συμπληρώνονταν 100 χρόνια από την έξοδο των παπούδων μας από το Φαχρέλ του Αρταχάν στο Κυβερνείο του Καρς στον Καύκασο και τον Μάιο του 2021 έκλειναν 100 χρόνια από την εγκατάστασή τους στη Μελάφτσα (κατοπινό Ηλιόλουστο) του Κιλκίς στην κεντρική Μακεδονία. Σχεδίασα μία μεγαλεπήβολη εκδήλωση η οποία όμως έπεσε στις συμπληγάδες του κορωνοϊού και δεν πραγματοποιήθηκε.

Από εκείνον τον σχεδιασμό έμειναν όμως τα περίπου 160 υφασμάτινα πορτρέτα των ανθρώπων που έζησαν έστω και μία ημέρα στο Φαχρέλ και δόθηκε η παραγγελία για δύο μαρμάρινες αναθηματικές πλάκες οι οποίες θα έμπαιναν στα δύο παλαιότερα σημεία ταφής του χωριού. Η εκδήλωση περιελάμβανε ένα οδοιπορικό σε όλες τις γειτονιές του χωριού, από τη μία πλάκα στην άλλη, κάτω από τα υφασμάτινα πορτρέτα που θα ήταν αναρτημένα ανά γειτονιά και σε κάποια σημεία της ιδιότυπης λιτανείας θα ήταν στημένες μικρές εξέδρες όπου παιδιά του χωριού θα απέδιδαν με θεατρικό τρόπο παραδοσιακά τραγούδια του Πόντου.

Τα Χριστούγεννα του 2021 πήρε την πρωτοβουλία ένα παιδί του χωριού, από τη βλάχικη κοινότητα, και προσφέρθηκε να καλύψει μέρος της έκδοσης του βιβλίου για το χωριό αφού το κόστος ενός βιβλίου μεγαλύτερου των 300 σελίδων για ένα χωριό με λιγότερους από 300 κατοίκους ήταν απαγορευτικό για οποιονδήποτε εκδότη. Ο Νίκος Τζήμας λοιπόν συναντήθηκε με τον εκδότη μου Κώστα Ζήτρο κι έδωσαν τα χέρια. Καθώς το βιβλίο στηνόταν από μένα και τον γραφίστα Θωμά Γκινούδη και φαινόταν πως ούτε οι 300 σελίδες θα αρκούσαν, ανταποκρίθηκε στο αίτημά μου κι άλλο ένα παιδί του χωριού, της ποντιακής τώρα κοινότητας, και συνέβαλε κι αυτός οικονομικά για να μη ναυαγήσει το σχέδιο έκδοσης του βιβλίου. Ο Μιχάλης Α. Παπαδόπουλος.

Η συμβολή αυτή και η συνεργασία αποτυπώθηκε στις πρώτες σελίδες του βιβλίου το οποίο αφιερώνεται, κατά τα ειωθότα, στους γονείς του συγγραφέα και των δύο χορηγών!

Το κυρίως σώμα του βιβλίου καταγράφει την ιστορία των δύο χωριών (Φαχρέλ και Μελάφτσα-Ηλιόλουστο) και παραθέτει πλούσιο φωτογραφικό υλικό για τις οικογένειες των Ποντίων και των Βλάχων. Οι Πόντιοι έφτασαν στο χωριό το 1921 και οι Βλάχοι ξεκίνησαν να έρχονται από τις αρχές της δεκαετίας του 1930.

Το βιβλίο εκδόθηκε τελικά και ανταποκρινόταν απολύτως στα αισθητικά μου κριτήρια αφού ο γραφίστας Θωμάς Γκινούδης έκανε το θαύμα του! Η παρουσίασή του θα γινόταν είτε στο Κιλκίς, είτε στο μαγευτικό Ηλιόλουστο. Το βιβλίο εκδόθηκε τον Σεπτέμβριο του 2022 και η παρουσίασή του προβλεπόταν για τον Οκτώβριο του ίδιου έτους. Έτσι αποφασίστηκε να ενσωματωθεί στην παρουσίαση και μέρος των εκδηλώσεων που σχεδιάστηκαν και δεν έγιναν, οπότε η πλάστιγγα έγειρε προς το Ηλιόλουστο. Το βιβλίο αφορά άμεσα και στις δύο κοινότητες του χωριού, ενώ οι επετειακές εκδηλώσεις εστιάζονται στην ποντιακή κοινότητα λόγω των 100 χρόνων της εξόδου από το Φαχρέλ και της εγκατάστασης στη Μελάφτσα. Η Κοινότητα Ηλιολούστου ηγήθηκε των επετειακών εκδηλώσεων και οι τρεις σύλλογοι του χωριού συνέβαλαν για την παρουσίαση του βιβλίου. Ο Δήμος Κιλκίς έθεσε υπό την αιγίδα του το σύνολο των εκδηλώσεων και εξέδωσε σχετικό Δελτίο Τύπου το οποίο αναδημοσίευσαν τα μέσα ενημέρωσης του Κιλκίς και κυρίως οι έντυπες εφημερίδες του Μαχητής, Πρωινή και Ειδήσεις.

Τα υφασμάτινα πορτρέτα ήταν ήδη στο χωριό, ήρθαν και οι μαρμάρινες πλάκες. Μία Οδύσσεια όδευε προς το τέλος της.

Το ομώνυμο βιβλίο, εκδόσεις Ζήτρος, μπόρεσε να εκδοθεί χάρις στη γενναία οικονομική συνδρομή του Νίκου Τζήμα και του Μιχάλη Α. Παπαδόπουλου.
Όλο το χωριό βοήθησε με την παροχή φωτογραφιών και εγγράφων. 

Ο Δήμος Κιλκίς έσπευσε να θέσει υπό τη φροντίδα του τις εκδηλώσεις μνήμης που διοργάνωσε η Κοινότητα Ηλιολούστου και οι σύλλογοι του χωριού (Πολιτιστικός σύλλογος Ηλιολούστου το Καρς, Ποντιακός σύλλογος Ηλιολούστου ο Προμηθέας, Πολιτιστικός λαογραφικός σύλλογος Βλάχων Ηλιολούστου ο Άη Γιώργης). 

Τις δύο επιτύμβιες πλάκες τοποθέτησαν ο Ελευθέριος Σαραφίδης και ο Αιμίλιος Σαββίδης. Το κόστος κατασκευής τους ανέλαβε ο Ποντιακός σύλλογος Ηλιολούστου ο Προμηθέας και τα δύο καφενεία του χωριού, Αργοναύτες και Billy's cafe. 

Ο Κώστας Τσαμπάζης διέθεσε το υπερσύγχρονο μηχάνημα με το οποίο αναρτήθηκαν και αποκαθηλώθηκαν τα πορτρέτα. Τα πορτρέτα χρηματοδοτήθηκαν από τον Προμηθέα. 

Ο πρόεδρος της Κοινότητας Ηλιολούστου και του Πολιτιστικού συλλόγου Ηλιολούστου το Καρς, Ιωάννης Γιαννουλίδης προσέφερε το banner της τελικής εκδήλωσης.

Όλο το χωριό συμμετείχε στην τελευταία ημέρα των εκδηλώσεων με κάθε τρόπο.

Μέρος της εκδήλωσης ήταν και ένα μικρό θεατρικό κι έναν από τους ρόλους ανέλαβε ο Αιμίλιος Σαββίδης υπό τη σκηνοθεσία της Σταυρούλας Μαμούτου.

Τα πορτρέτα αναρτήθηκαν στον ουρανό του Ηλιολούστου την Παρασκευή 30-09-2022.

(Φωτογραφίες: Σπύρος Λαζαρίδης)

(Λήψη: Θεόδωρος Θ. Σαββίδης)

Αμέσως μετά την ανάρτηση των πορτρέτων ακολούθησε η κάλυψη με λευκό πανί των δύο αναθηματικών πλακών.

(Φωτογραφίες: Σπύρος Λαζαρίδης)

Παράλληλα συνεχίζονταν οι πρόβες στον φυσικό τους χώρο, την εξέδρα στην αυλή του σχολείου.

(Φωτογραφία: Σπύρος Λαζαρίδης)

Το Ηλιόλουστο είναι μεν μαγευτικό αλλά έχει και δυνατούς αέρηδες. Τα υφασμάτινα πορτρέτα τυλίχτηκαν γύρω από το κορδόνι όπου αναρτήθηκαν και έπρεπε να επανέλθουν στην κανονική τους θέση. Η πρώτη προσπάθεια του συγγραφέα να τα αποκαταστήσει με τη βοήθεια του τρακτέρ του Χάρη Σιδηρόπουλου απέβη άκαρπη καθόσον απαιτούσε σφριγηλό σώμα και ακροβατικές ικανότητες.

(Φωτογραφίες: Σταυρούλα Μαμούτου)

Το δύσκολο έργο ανέλαβε το υπερσύγχρονο μηχάνημα του Κώστα Τσαμπάζη με οδηγό τον Γιάννη Κωνσταντινίδη και εναερίτη τον Ανέστη Κωνσταντινίδη.

(Φωτογραφίες: Σπύρος Λαζαρίδης)

Φτάνει επιτέλους η 8η Οκτωβρίου 2022 και αρχίζει να στήνεται η εκδήλωση. Τοποθετείται το banner στην πλάτη της εξέδρας ενώ οι -200 και πλέον- καρέκλες είχαν ήδη στηθεί.

Από τους ανθρώπους που χάρηκαν με την ψυχή τους και το βιβλίο και την εκδήλωση ήταν ο Νίκος Ι. Σαββίδης.

Αυτός ο άνθρωπος είναι εκείνος με τον οποίο μοιράζομαι τις ιδέες μου για εκδηλώσεις και έχει τον τελευταίο λόγο για την πραγματοποίησή τους. Ο Μάκης Μαριάδης δεν είναι απλός φίλος. Είναι εγώ σε άλλη μορφή και σε άλλο πεδίο δράσης: εγώ με τα μολύβια και τα χαρτιά μου κι αυτός με τα κατσαβίδια του και τις κονσόλες του.

Οι διακόσιες καρέκλες έτυχαν της φροντίδας της Αλεξίας Ηλιάδου η οποία τις έκανε να λάμπουν.

(Φωτογραφία: Σπύρος Λαζαρίδης)

Ο χώρος είναι πια επισκέψιμος, ενώ γίνονται εργασίες τοποθέτησης των μηχανημάτων ήχου.

Τρεις γενιές! Ο Κυριάκος Ανδρεάδης στην ψηφιακή εκτύπωση, πρόσφυγας πρώτης γενιάς, ο Πλάτων Ανδρεάδης (πρωτότοκος γιος του Κυριάκου) δεύτερη γενιά και ο Κώστας (πρωτότοκος γιος του Πλάτωνα) τρίτη γενιά!

(Φωτογραφίες: Θεόδωρος Θ. Σαββίδης)

Η εκδήλωση ξεκινάει από τη θέση Κολώνα όπου τοποθετήθηκε η πρώτη αναθηματική πλάκα και ο παπα-Γρηγόρης, ο ιερέας του Ηλιολούστου, είναι εκεί και περιμένει να τελέσει το τρισάγιο.