Τετάρτη, Μαΐου 12, 2010

Χρήστος Θεοδώρου Κανάκης, ο κόκκινος κοινοτάρχης


Υπάρχει στην ιστορία της Τοπικής Αυτοδιοίκησης της Θεσσαλονίκης ένα όνομα μύθος. Ο πρώτος κομμουνιστής υποψήφιος δήμαρχος στο δήμο Θεσσαλονίκης το 1934 ήταν ταυτόχρονα και υποψήφιος κοινοτάρχης στη νέα κοινότητα των Αμπελοκήπων. Εκλέχτηκε ως μειοψηφία αλλά στην πρώτη κιόλας σνεδρίαση του κοινοτικού συμβουλίου ψηφίστηκε για πρόεδρος της κοινότητας. Τίποτε συγκεκριμένο και σαφές δεν είναι γνωστό γι' αυτόν. Σε ό,τι (λίγο) γράφτηκε γι' αυτόν υπάρχουν πολλές ανακρίβειες. Ένα σημείωμα ανθρώπου που τον γνώρισε έφτασε στα χέρια μου από τον Κώστα Κρικέλη του Κατοίκου Αμπελοκήπων. Το δημοσιεύω εδώ, πριν από ένα χρονολόγιο που συνέταξα. Δε δημοσιεύω εδώ τις πηγές μου. Η έρευνά μου για το Μεσοπόλεμο στη Δυτική Θεσσαλονίκη είναι σε εξέλιξη. Μόλις διαβάσετε το χρονολόγιο θα δείτε γιατί σπεύδω να το δημοσιεύσω. Το τροχαίο που πήρε τη ζωή του Χρήστου Κανάκη έγινε πριν 46 ακριβώς χρόνια. Όσων χρονών ήταν τότε ο Χρήστος Ράπτης που επέζησε του ίδιου τροχαίου και δυο μήνες μετά, μαζί με τον Αφαλή στις Συκιές και τον Μπινιώρη στη Νεάπολη άνοιξε τον κύκλο των κόκκινων δημάρχων στα δυτικά της Θεσσαλονίκης. Ο κόκκινος κοινοτάρχης έδινε τη σκυτάλη στους κόκκινους δημάρχους.

Το σημείωμα:Ο Χρήστος ο Κανάκης ήταν ο πρώτος κοινοτάρχης, την περίοδο των εργατικών αναταραχών εκεί στο 1936. Η πλουτοκρατία ήταν αδίστακτη και είχαμε σχεδόν καθημερινούς αγώνες. Είχαμε την ανάγκη στη Επτάλοφο με το προσφυγικό στοιχείο για αγωνιστή κοινοτάρχη, να νοιαστεί για τον τόπο με τις παράγκες χωρίς ρεύμα νερό και αποχέτευση. Στις εκλογές τότε, δε θυμάμαι ακριβώς πότε, κατάφερε ο κομμουνιστής ο Χρήστος Κανάκης, συνδικαλιστής και πρόεδρος των σιδηροδρομικών και πρώτος πάντα στις απεργίες, να κερδίσει τις εκλογές. Δεν πρόλαβε όμως να ολοκληρώσει τη θητεία του γιατί τον στείλαν εξορία. Στο διάστημα όμως που ήταν κοινοτάρχης, έβαλε καταρχάς φανάρια στους δρόμους με λάμπες πετρελαίου (δεν υπήρχε μέχρι τότε φωτισμός ούτε στους δρόμους). Δεν πρόλαβε να κάνει πολλά πράγματα, όμως έδωσε πνοή στον τόπο, πως αν αγωνιστεί μπορεί να καταφέρει κάτι• αυτό τουλάχιστον ένιωθα εγώ εκεί στην Επτάλοφο. Ποια ακριβώς χρονιά τον πιάσανε και τον στείλανε εξορία δε θυμάμαι, με τα παιδιά του πήγαινα μαζί σχολείο. Τα παιδιά αυτά θυσιάστηκαν για την πατρίδα στη διάρκεια του δεύτερου αντάρτικου, ήταν στο Δημοκρατικό στρατό, τον έναν φαίνεται πως τον έφαγε η ασφάλεια στη Θεσσαλονίκη γιατί τον πιάσανε και για βδομάδες, ο ραδιοφωνικός σταθμός «Ελεύθερη Ελλάδα» έκανε διαρκώς εκκλήσεις για την τύχη του. Μέχρι σήμερα κανείς δεν γνωρίζει τι απέγινε. Εξαφανίστηκε! Αυτός ήταν ο Τάκης, ο μικρός. Ο άλλος ο μεγάλος ο Θόδωρος που ήταν συνομήλικός μου, σκοτώθηκε στο Δημοκρατικό στρατό. Η οικογένεια Κανάκη δηλαδή θυσιάστηκε στο λαϊκό κίνημα, ο δε Χρήστος Κανάκης σκοτώθηκε κι αυτός, δεν γνωρίζω πώς ακριβώς.

Τον Κανάκη τον ξανασυνάντησα στην εξορία, όταν το 47 βρεθήκαμε στην Ικαρία. Τον θεωρούσα σαν δεύτερο πατέρα μου, αυτός πολύ λίγο με ήξερε εμένα Έμαθα ότι ήταν γραμματέας της λεγόμενης παλιάς κεντρικής επιτροπής, παλιάς, προσωρινής δε θυμάμαι. Ο Κανάκης ήταν από αυτούς που δε συμφωνούσε με το γράμμα και το πνεύμα του Ζαχαριάδη, όσον αφορά τον πόλεμο (του 1940). Μου έλεγε αργότερα ότι ήταν σφάλμα που εμείς πήραμε μέρος σε έναν πόλεμο που ήταν καθαρά ιμπεριαλιστικός, πόλεμος για το μοίρασμα των αγρών, για το μοίρασμα του κόσμου
Και σε βάρος των λαών. Το 36, με τις απεργίες των σιδηροδρομικών, είχε ξαπλώσει στις ράγες των τρένων. Ο Κανάκης ήταν ο άνθρωπος ο οποίος εμψύχωνε τους εργάτες κι όταν οι εργάτες βλέπαν τον Κανάκη μπροστάρη, ό,τι κι αν πιστεύανε, όσο δειλοί κι αν ήτανε, τελικά συμμετείχαν στον αγώνα. Θυμάμαι πως η φράση «Έρχεται ο Κανάκης» κινητοποιούσε τους πάντες, λες και ντρεπόντουσαν να μην τους δει στις πίσω γραμμές του αγώνα. Ο Κανάκης ήταν ο άνθρωπος ο οποίος σε εμπνέει, σε γεμίζει εμπιστοσύνη και σου δίνει κουράγιο να πας μπροστά. Μου έκανε εντύπωση που έβλεπα καθημερινούς, ήσυχους ανθρώπους να γίνονται μπροστάρηδες γιατί ήταν ο Κανάκης που τους εμψύχωνε, Και φυσικά ο Κανάκης πάντα πήγαινε μπροστά. Ο Κανάκης για την Επτάλοφο ήταν ήρωας, στο όνομά του ορκιζόμασταν. Ακόμα κι όταν πήραμε τη δημοτική αρχή το 63, λειτουργούσαμε στο πνεύμα του Κανάκη, αν και ο ίδιος δε ζούσε πια.

ΚΚ, 31.3.2010 προς ΣΛ: Δεν προκύπτουν και πολλά πράγματα από τη συνέντευξη, ελπίζω έστω και μια πρόταση να σου φανεί χρήσιμη.
Η συνέντευξη έγινε το Μάιο του 2007 στη Γλυφάδα, με τον Παναγιώτη Ασλανίδη, Αμπελοκηπιώτη, γεννηθέντα το 1924 και διατελέσαντα πρόεδρου δημοτικού συμβουλίου Αμπελοκήπων το 1963. Πάντως είναι ο μόνος που φαίνεται να γνωρίζει προσωπικά τον Κανάκη και να μιλά για αυτόν.


Το χρονολόγιο:
19.10.1928: Διαγραφή από το Σύνδεσμο Σιδηροδρομικών ως κομμουνιστής.
10.02.1934: Συλλαμβάνεται για διοργάνωση παράνομης συγκέντρωσης. Είναι υποψήφιος δήμαρχος Θεσσαλονίκης και ταυτόχρονα υποψήφιος στην κοινότητα Αμπελοκήπων.
11.02.1934: Εκλέγεται με τρεις συντρόφους του στην κοινότητα Αμπελοκήπων ως μειοψηφία. Στο δήμο Θεσσαλονίκης έλαβε 3382 σταυρούς και ήρθε τρίτος μετά το Νικόλαο Μάνο (εξελέγη δήμαρχος Θεσσαλονίκης) και το Μηνά Πατρίκιο.
07.04. 1934: Αλλάζουν τα όρια της κοινότητας Αμπελοκήπων αφήνοντας τα νεκροταφεία Αγίας Παρασκευής εκτός κοινότητος. Δραστηριοποίηση της μειοψηφίας για το ζήτημα της απόδοσης των νεκροταφείων της Αγίας Παρασκευής στο Δήμο Θεσσαλονίκης και διεκδίκησης μέτρων υπέρ των φτωχών της κοινότητας, πριν την συγκρότηση σε σώμα του κοινοτικού συμβουλίου.
16.04.1934: Συνέρχεται σε πρώτη συνεδρίαση το κοινοτικό συμβούλιο Αμπελοκήπων και, εκλέγει τον Χρήστο Κανάκη πρόεδρο της κοινότητας.
03.05.1934: Η κοινότητα πλέον υπέρ της παραμονής του νεκροταφείου στη δικαιοδοσία της.
09.05.1934: Ο πρόεδρος σύντροφος Κανάκης και οι κόκκινοι σύμβουλοι κάλεσαν το λόχο των σιδηροδρομικών για να ανοίξει αυλάκια να φύγει το νερό από τις πλημμύρες που έπληξαν την κοινότητα.
23.07.1934: Τηλεγράφημα διαμαρτυρίας προς την κυβέρνηση κατά του δήμου Θεσσαλονίκης από τις νέες κοινότητες.
Μάρτιος 1935: Παύση και απόλυση όλων των αιρετών από την Τοπική Αυτοδιοίκηση σαν συνέπεια του κινήματος των βενιζελικών.
09.06.1935: Υποψήφιος βουλευτής Θεσσαλονίκης του Ενιαίου Μετώπου Εργατών-Αγροτών.
24.02.1936: Περιοδεία του βουλευτή Σινάκου με το παυμένο κοινοτικό συμβούλιο στο συνοικισμό.
05.06.1936: Εικοσιτετράωρη πανεργατική απεργία στη Θεσσαλονίκη κατά της απαγόρευσης του Ενοποιητικού Συνεδρίου. Η απόφαση πάρθηκε μετά τη διάλυση σύσκεψης 53 οργανώσεων. Ο Κανάκης συλλαμβάνεται για να εκτοπιστεί.
06.06.1936: Επιβίβαση στο ατμόπλοιο Κίμων για τον Αη Στράτη.
12.06.1936: Ορκωμοσία επαναφερθέντων αιρετών. Ο Κανάκης ορκίζεται και επιστρέφει στην εξορία.
1936-1939: Ο πλειοψηφών σύμβουλος των κοινοτικών εκλογών Χρήστος Αρβανίτης τον αντικαθιστά στην προεδρία της κοινότητας μέχρι το 1939 που παραδίδει κι αυτός σε άλλον.
Κατοχή: Υπάρχουν αναφορές για τη δράση των γιων του στην Εθνική Αντίσταση.
Μετά τον πόλεμο: Εικονίζεται σε φωτογραφία εξορίστων στη Μακρόνησο, χωρίς αναφορά στο χρόνο εκτόπισής του. Το 1947 αναφέρεται ως εξόριστος στην Ικαρία.
06.07.1963: Υπογράφει αυτός, η σύζυγός του Μαρία και άλλοι 123 συγγενείς πολιτικών προσφύγων για τον επαναπατρισμό τους.
10.10.1963: Συλλαμβάνεται μαζί με τον Χρήστο Ράπτη και άλλους επειδή πετάει προκηρύξεις του κόμματός του. Αθωώνονται την επόμενη μέρα και οι τριάντα συλληφθέντες. Ο Ράπτης ήταν υποψήφιος βουλευτής της ΕΔΑ στις εκλογές του 1961 (29.10.1961) με επάγγελμα αρτεργάτης, πολιτικός εξόριστος Αγίου Ευστρατίου.
14.10.1963: Ανακήρυξη υποψηφιοτήτων Χρήστου Κανάκη και Χρήστου Ράπτη ως υποψηφίων βουλευτών της ΕΔΑ για την πόλη της Θεσσαλονίκης στις εκλογές του 1963 (3.11.1963).
21.10.1963: Ο Κανάκης υποδέχεται τον Πασσαλίδη πρόεδρο της ΕΔΑ στη μεγάλη συγκέντρωση της Θεσσαλονίκης.
18.02.1964: Ο Κανάκης παίρνει 5980 σταυρούς. Είναι τρίτος και εκλέγονται δύο βουλευτές της ΕΔΑ στις εκλογές του 1964 (16.02.1964).
13.5.1964: Σκοτώνεται σε τροχαίο ατύχημα ο Χρήστος Κανάκης και ο Μιχ. Σκουπακίδης. Τραυματίζεται ο Χρήστος Ράπτης. Επέστρεφαν από συνεδρίαση της ΕΔΑ στην Αθήνα. Δυο μήνες μετά, στις 5.7.1964 γίνονται δημοτικές εκλογές και ο Χρήστος Ράπτης εκλέγεται δήμαρχος Αμπελοκήπων. Είναι 67 ετών ο Κανάκης και 46 ο Ράπτης.
14.5.1964: Κηδεία του Χρήστου Κανάκη. Αναφέρονται ως συγγενείς η σύζυγος Μαρία, τα τέκνα Νίτσα-Γεώργιος, Δημήτριος, Θεόδωρος. Το δημοτικό συμβούλιο Αμπελοκήπων συνεδριάζει εκτάκτως και εγκρίνει ψήφισμα δια του οποίου εκφράζει τα συλλυπητήριά του, αποφασίζει να καταθέσει στεφάνι και να παρακολουθήσει σύσσωμο την κηδεία. Δήμαρχος είναι ο Γεώργιος Τζεκάκης.

7 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

φίλε Σπύρο γεια και χαρά!

Άφησα σχόλιο πριν δυο-τρεις μέρες, αλλά μάλλον κάτι λάθος έκανα και τελικά δεν στάλθηκε. Γι' αυτό επανέρχομαι.

Σημαντικές οι ιστορικές ειδήσεις για τον Χρ. Κανάκη και φαντάζομαι ότι κάτι καινούριο ετοιμάζεις.

Στα αρχεία του σχολείου Επταλόφου που επεξεργάστηκα, υπάρχουν ως μαθητές τα δύο παιδιά του Χρ. Κανάκη, ο Θεόδωρος και ο Δημήτριος. Ο Κανάκης έμενε στην Επτάλοφο, στην οδό Αττάλου. Η οδός αυτή σήμερα φέρει το όνομά του.
Κι ένα λίγο χιουμοριστικό. Από το 1929 έως 1934 αναγράφεται ως επάγγελμα του Χρ. Κανάκη "σιδηροδρομικός υπάλληλος". Μετά το 1934 αναγράφεται ως επάγγελμα "Πρόεδρος Κοινότητος".

Εύχομαι καλή συνέχεια.

Κώστας Κ.

tsalimi είπε...

Είδα τις αναφορές σ' αυτούς τους δύο γιους. Αναζητούνται πληροφορίες για τον τρίτο και, φυσικά, για όλη την οικογένεια.
Δουλεύω κάτι Κώστα κι ελπίζω να το τελειώσω σύντομα. Ευχαριστώ για τις ευχές.

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ & ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ 1ου ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ είπε...

Κύριε Κώστα και άλλε κύριε ο Χρήστος Κανάκης είναι προπάππους μου ! Ο πατέρας μου ο Θόδωρος Κανάκης είναι ο εγγονός του όπου μένει στον Πειραία και στην Θεσσαλονίκη ζή η κόρη του Νίτσα Κανάκη !

Ανδρέας Κανάκης

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΟΝΕΩΝ & ΚΗΔΕΜΟΝΩΝ 1ου ΛΥΚΕΙΟΥ ΠΕΙΡΑΙΑ είπε...

Επίσεις ο Δημήτης Κανάκης είναι ο πατέρας του πατέρα μου ενώ ο Θόδωρος Κανάκης ο θείος του πατέρα μου !

tsalimi είπε...

Ανέλπιστο δώρο αυτά τα δύο σχόλια. Τη στιγμή ακριβώς που έφτασε στα χέρια μου μέσω Κώστα Κούρτη ένα βιβλίο με αναφορές στην οικογένεια Κανάκη, ο δισεγγονός του δίνει σημείο επαφής.
Παρακαλώ πολύ κύριε Ανδρέα, επικοινωνήστε μαζί μου στο e-mail που αναγράφεται στην αριστερή πλευρά της οθόνης. Μ' ενδιαφέρει πολύ να συμπληρώσω το βιογραφικό του προπάππου σας και των παιδιών του. Θα σας είμαι υποχρεωμένος για οποιοδήποτε στοιχείο μπορώ να προσθέσω στα όσα έχω συλλέξει μέχρι τώρα!

Ανώνυμος είπε...

Ενταξη αλλα σας παρακαλω στιλτε το μου σε αθτιν τιν σελιδα

Ανώνυμος είπε...

Ο Γεώργιος Τζεκάκης, δήμαρχος Αμπελοκήπων κατά το 1964, πέθανε σε ηλικία 80 ετών, τον Ιανουάριο του 2000. Κηδεύτηκε από τον ιερό ναό Ζωοδόχου Πηγής, στις 22 Ιανουαρίου 2000.
πηγή: Αγγελιοφόρος, Κοινωνικά, 22/1/2000