Για τον Χρήστο Τσακίρη / Αποκαλυπτήρια προτομής, 12-11-2021

 Υπάρχουν ελάχιστοι άνθρωποι οι οποίοι έρχονται στη μνήμη άλλων ως φίλοι και σύντροφοι και όχι ως απλό όνομα και αδρή φυσιογνωμία. Ευλογημένοι και αξέχαστοι.

Υπάρχουν ακόμη λιγότεροι πολιτικοί οι οποίοι σκαλώνουν στη μνήμη και την καρδιά απλών ανθρώπων ως έργα, αγώνας και προνοητικότητα για όσα έρχονται. Καταξιωμένοι και αποδεκτοί από εχθρούς και φίλους.

Υπάρχει ένας στην κοινωνία της Σταυρούπολης για τον οποίο, η όποια τιμή εκ μέρους των επιγόνων του βρίσκει την πλήρη αποδοχή από τα μέλη της˙ όλοι και όλες που έζησαν στην εποχή του έχουν έναν καλό λόγο να πουν˙ το όνομά του γράφτηκε στα κατάστιχα της αστυνομίας και της Ιστορίας ως Εξόριστος επί Χούντας, ως Δήμαρχος εκλεγμένος στις αλάνες με τις σκηνές των σεισμοπαθών του 1978 και επί δωδεκαετία μπροστάρης σε τοπικά έργα με άντληση πόρων από ευρωπαϊκά προγράμματα και με απίστευτη αίσθηση της αναγκαιότητας επαρκούς και καλαίσθητου Δημόσιου Χώρου στην Πόλη του. Ένας αμετανόητος κομμουνιστής, όπως δήλωνε ευθαρσώς πάντοτε, ακόμη και μπροστά στην τηλεοπτική κάμερα σε προεκλογικούς καιρούς όταν όλοι οι συνυποψήφιοί του (κι εγώ ανάμεσά τους) προσπαθούσαν να πείσουν για το ανεξάρτητο της υποψηφιότητάς τους˙ ένας κομμουνιστής που αντλούσε εκλογική δύναμη από ψηφοφόρους όλων των κομμάτων καθώς η αύρα του ξεκινούσε από το χαμόγελό του και κατέληγε στις καρδιές και τις ψυχές πέρα από υπολογισμούς και συμφέροντα!

15 Οκτωβρίου 1978, δημοτικές εκλογές.

Σε 7.560 εγγεγραμμένους, ψήφισαν 6.208 και βγήκαν άκυρα 100˙ ο διορισμένος δήμαρχος επί Χούντας Ηλίας Σαββαΐδης έλαβε 2.491, ο τότε δήμαρχος (και τελευταίος δήμαρχος πριν την Επταετία) Ευάγγελος Μωραϊτόπουλος μόλις 738, η παράταξη τού δυναμικά επερχόμενου Κινήματος της Αλλαγής 1.013 με τον Απόστολο Σαρόγλου και η Αλλαγή του Χρήστου Τσακίρη 1.290. Ο Σαββαΐδης είναι αισιόδοξος και σίγουρος (φέρεται να είπε πως και στα σκουπίδια να ψάξει θα τις βρει τις υπολειπόμενες 500 ψήφους, ποσοστό κάτω του 1%). Μία εβδομάδα μετά, την 22^α του Οκτωβρίου 1978, θριαμβεύει ο Χρήστος με 3.135 ψήφους και ποσοστό 51,39% έναντι του Σαββαΐδη (2.966 και 48,61% καθώς του ξέφυγαν καμιά εκατοσταριά ψήφοι, εκεί που έψαχνε). Η Σταυρούπολη στράφηκε αποφασιστικά προς το σχεδόν σαραντάχρονο χαμόγελο και δε διαψεύστηκε˙ ένα φωτεινό άστρο ανέτειλε πάνω από τη συνοικία και έμεινε για μια δωδεκαετία ως δημαρχιακή θητεία και για μια αιωνιότητα ως ζώσα μνήμη και πάλλουσα Ιστορία!

Χρήστος Τσακίρης.

Θα μπορούσα να αναλωθώ σε εξιστόρηση των προσωπικών μου στιγμών και σχέσεων με τον Χρήστο προσδοκώντας να πάρω λίγη από τη λάμψη του. Θα ήταν μάταιο επειδή η λάμψη του, όπως ακριβώς η λάμψη κάθε ήλιου, διαχέεται προς όλες τις κατευθύνσεις και δε γίνεται να τιθασευτεί σε μια μόνο κατεύθυνση. Υπάρχουν πολλοί και πολλές που γεύτηκαν την αύρα του και λούστηκαν από το φως του.

 

Μια σύνοψη του έργου του Χρήστου Τσακίρη είχα κάνει στον επικήδειό του που αναγνώστηκε από τον τότε δήμαρχο αείμνηστο Διαμαντή Παπαδόπουλο, εκείνον τον Νοέμβρη του 2005:

«Άκουσέ με Δήμαρχε, πρέπει να σου μιλήσω, έτσι όπως ήρθαν τα πράγματα κι όχι όπως θα θέλαμε να έρχονταν.

Είσαι από τους λίγους ανθρώπους που ευλογήθηκαν με την ανυπόκριτη αγάπη του κόσμου. Σε αγάπησε αυτός ο τόπος, Χρήστο, το ξέρεις.
Είσαι από τους όμορφους ανθρώπους που έδωσαν, που χάρισαν, που χαμογέλασαν. Σε χάρηκε αυτός ο τόπος, Χρήστο, το βλέπεις στα υγρά μάτια γύρω μας.
Είσαι από τους δυνατούς ανθρώπους που αλλάζουν τον κόσμο. Την άλλαξες την Σταυρούπολη, Χρήστο, το γνωρίζουμε και σ’ ευχαριστούμε.

Είσαι από τους ανθρώπους που δε φεύγουν ποτέ, Δήμαρχε.
Φεύγουν, ξεχνιούνται, όσοι δεν έκαναν, όσοι δε δούλεψαν, όσοι δεν αγάπησαν και δεν αγαπήθηκαν, όσοι λούφαξαν.
Όχι όσοι αγωνίστηκαν, όσοι δημιούργησαν, όσοι έβαλαν γνώση, μεράκι και δουλειά σ’ αυτό που διάλεξαν να κάνουν.
Διάλεξες να υπηρετήσεις τον τόπο σου, τον άνθρωπο της εργασίας και του μόχθου. Διάλεξες τον αγώνα για καθαρό περιβάλλον. Για σχολική στέγη. Για πολιτισμό. Για αξιοπρέπεια.

Δε φεύγουν Δήμαρχε, οι άξιοι και οι ικανοί.
Πώς να φύγει ο μπροστάρης, ο οδηγητής; Πώς να σωπάσει ο ιδεολόγος; Πώς να στεγνώσει ο εμπνευσμένος;

Είσαι στο έργο που έκανες.
Είσαι στην πλατεία Ελευθερίας και στο πάρκο της Σόλωνος.
Είσαι στην άσφαλτο της Ομόνοιας.
Είσαι στα μάρμαρα της Μονής Λαζαριστών.
Είσαι στη σκηνή του Θεάτρου μας.
Είσαι στην Τερψιθέα, στο πάρκο των Ρόδων και στην πλατεία Εδέσσης.
Είσαι στα Νεόκτιστα, στην πρώτη γη που πήραμε πίσω από το Στρατόπεδο του Παύλου Μελά.
Είσαι στο Δημαρχείο, είσαι στο μνημείο της Εθνικής Αντίστασης.
Είσαι η δυνατή φωνή κατά της ΔΙΑΝΑ από το ’80 ακόμα.
Είσαι το ανοιχτό μυαλό των πρώτων ευρωπαϊκών προγραμμάτων,

είσαι στις καρδιές μας Δήμαρχε, είσαι δίπλα μας Χρήστο».

Στο αρχείο μου έχω πέντε τεύχη του Ενημερωτικού Δελτίου που εξέδιδε ο Δήμος Σταυρούπολης και ένα βιβλιαράκι με τον τίτλο «Γνωριμία με τη Σταυρούπολη». Έξι μόνο έντυπα από το σύνολο που εκδόθηκε σε μια θητεία δώδεκα χρόνων και τυπωμένα σε τυχαίες χρονικές περιόδους˙ ε λοιπόν, όποια σελίδα κι αν βάλεις μπροστά σου, βλέπεις και θαυμάζεις. Γενάρης-Φλεβάρης 1986, τεύχος 35, σχήμα εφημερίδας, λευκό χαρτί, πρώτη σελίδα: Ένταξη 850 στρεμμάτων της Ομόνοιας στο Σχέδιο Πόλης και ορκωμοσία μονίμων υπαλλήλων στον Δήμο ενώ στις μέσα σελίδες αναγγέλλεται ένα οραματικό σχέδιο το οποίο δεν έμεινε όραμα!

«Ένας από τους μεγάλους στόχους της Διοίκησης του Δήμου άρχισε να παίρνει σάρκα και οστά κι από οραματισμός να γίνεται πραγματικότητα. Πρόκειται για το έργο απαλλοτρίωσης και αναπαλαίωσης του κτιριακού συγκροτήματος της Μονής Λαζαριστών και στη μετατροπή της στη συνέχεια σε πολιτιστικό κέντρο πολλαπλών χρήσεων με παράλληλη κατασκευή υπαίθριου θεάτρου, στον προαύλιο χώρο. Η επιμονή της Δημοτικής Αρχής στην αναγνώριση της αναγκαιότητας αυτού του έργου, που θα δώσει πνοή πολιτιστικής άνθισης, όχι μόνο στον Δήμο μας αλλά και σ’ όλη τη Δυτική Θεσσαλονίκη, έφερε μια σειρά από θετικά αποτελέσματα».

Η επιμονή της Δημοτικής Αρχής, δηλαδή του Δημάρχου Χρήστου Τσακίρη στηρίχτηκε στην επιστημονική και καλλιτεχνική ενθάρρυνση της Τεχνικής Υπηρεσίας, δηλαδή του Αρχιτέκτονα Γιώργου Αθανασόπουλου ο οποίος ήταν το σχεδιαστικό εργαλείο με το οποίο παρενέβαινε ο Χρήστος στον Δημόσιο Χώρο με θαυμαστά αποτελέσματα και έτσι μπήκαν στο παιχνίδι το Πανεπιστήμιο με εκπόνηση μελέτης και η Επιτροπή εορτασμού των 2300 χρόνων από την ίδρυση της Θεσσαλονίκης για χρηματοδότηση. Πολιτική ίσον προέκταση του σήμερα και του παρελθόντος στο μέλλον!

Ιούνης-Ιούλης 1986, τεύχος 37, σχήμα περιοδικού, ιλουστρασιόν χαρτί, εξώφυλλο με φωτογραφίες από τη λαϊκή συγκέντρωση για την απαίτηση των πρώτων 16 στρεμμάτων από το στρατόπεδο Παύλου Μελά και κατασκευές πάρκων και καλλιτέχνες του κόσμου (Κιλαπαγιούν από τη Χιλή και Μαρίζα Κωχ και Γιάννης Γλέζος από την Ελάδα) και ιστορικά σημειώματα μέσα: ποδοσφαιρική ομάδα του στρατοπέδου Παύλος Μελάς επί Κατοχής!

«Στο λαό της Σταυρούπολης» αφιερώνεται το τεύχος «Γνωριμία με τη Σταυρούπολη» που εκδίδεται  το 1989 και στο εξώφυλλο, εκτός από τον χάρτη της Σταυρούπολης, έχει και γραφιστική αποτύπωση του Μνημείου της Εθνικής Αντίστασης που στήθηκε στον χώρο του Δημαρχείου, έργο του γλύπτη Ευθύμιου Καλεβρά˙ στις μέσα σελίδες αναδύεται μια σύγχρονη πόλη με τις πλατείες της να κοσμούνται από πάρκα και αγάλματα (έργο του ίδιου γλύπτη είναι ο Πόντιος Ακρίτας στη Μεσολογγίου) και τα ιστορικά κτίρια των Καθολικών να γλιτώνουν από το Real Estate και την εμπορευματοποίηση και να περιμένουν την επόμενη γιορτή της Πόλης και τον διάδοχο του Χρήστου για να μπουν στη νέα εποχή˙ Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης η Θεσσαλονίκη το 1997 και μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου του αντίστοιχου Οργανισμού ο Δήμαρχος Σταυρούπολης –από το 1991- Σπύρος Μπαρούτας. Όλη η υποδομή και η ετοιμότητα σε επίπεδο αρχιτεκτονικών σχεδίων (αποτέλεσμα διαγωνισμού και όχι αναθέσεων) και η επίλυση των ιδιοκτησιακών θεμάτων από πολύ πριν το 1990, φέρνουν τη Μονή Λαζαριστών να λάμπει ως ένα από τα επιτευχθέντα έργα αυτής της περιόδου!

Κι έρχονται οι φίλοι του Χρήστου και διά των μαγικών χεριών ενός εξ αυτών, του Κυριάκου Παρασκευαΐδη, και λένε με σεμνότητα πως έχουν από καιρό έτοιμη την προτομή του δημάρχου της καρδιάς τους και της ψυχής τους. Και η τωρινή Δημοτική Αρχή, δια του νυν Δημάρχου Δημήτρη Δεμουρτζίδη, ανταποκρίνεται και ο Χρήστος έρχεται και ως μαρμάρινο σώμα πια στο σπίτι του, στο εμβληματικό κτίριο του Κέντρου Πολιτισμού Χρήστος Τσακίρης, σχεδιασμένο από τον Γιώργο Αθανασόπουλο φυσικά και ονοματοδοτημένο το 2006 από τη διοίκηση του τότε Δημάρχου Διαμαντή Παπαδόπουλου.

Χρήστο Τσακίρη!

Είσαι πράγματι στην πλατεία Ελευθερίας -κι ας άλλαξε πια μορφή- και στο πάρκο της Σόλωνος και στον Βοτανικό Κήπο.
Είσαι στην άσφαλτο της Ομόνοιας και στα σχολεία με τα ολόδικά τους κτίρια κι όχι τις ενοικιαζόμενες τζαμαρίες.
Είσαι στα μάρμαρα της Μονής Λαζαριστών και στις μουσικές που ακούγονται εκεί και στα θέατρα που παίζονται και στις ζωγραφιές που εκτίθενται.
Είσαι στη σκηνή του δημοτικού Θεάτρου μας και στην αίθουσα της ολοζώντανης βιβλιοθήκης μας στο κτίριο που φέρει το όνομά σου και σε όλες τις δράσεις Πολιτισμού στον Δήμο μας.
Είσαι στην Τερψιθέα, στο πάρκο των Ρόδων και στην πλατεία Εδέσσης.
Είσαι στα Νεόκτιστα στην πρώτη γη που πήραμε πίσω από το Στρατόπεδο του Παύλου Μελά και θα είσαι στο Μητροπολιτικό Πάρκο Παύλου Μελά, δε γίνεται να μην είσαι! Όπως θα είναι και όσοι σε διαδέχτηκαν, ο Σπύρος Μπαρούτας, ο Διαμαντής Παπαδόπουλος, ο Σάββας Σερασίδης, ο Δημήτρης Δεμουρτζίδης˙ όλοι τους βάδισαν στα χνάρια σου εκεί μέσα, ο καθένας με τον δικό του βηματισμό αλλά τον ίδιο δρόμο: το Στρατόπεδο στην Κοινωνία ως Ελεύθερος Χώρος και Ιστορική Μνήμη.
Είσαι στο ανανεωμένο Δημαρχείο, είσαι στο μνημείο της Εθνικής Αντίστασης.
Είσαι η δυνατή φωνή κατά της ΔΙΑΝΑ και υπέρ του Περιβάλλοντος από το ’80 ακόμα.

Είσαι στα Ευρωπαϊκά Προγράμματα και στην Ανάπτυξη του Τόπου.

Και τώρα είσαι και με άλλο τρόπο, ξανά εδώ˙ στο Κέντρο Πολιτισμού Χρήστος Τσακίρης ως μαρμάρινη προτομή, ως κατάθεση φίλων και ως πολιτική παρακαταθήκη.

Θέλω να ζήσω τη στιγμή κατά την οποία θα είμαι διακριτικός θεατής μιας σχολικής εκδρομής του άμεσου μέλλοντος, με τους μαθητές και τις μαθήτριες να διασχίζουν την πόλη μας και ν’ ακούνε από τους δασκάλους και τις δασκάλες τους πώς διαμορφώθηκε η κάθε πλατεία, πώς στήθηκε το κάθε άγαλμα, πώς κερδήθηκε ο κάθε χώρος και να καταλήγουν στο ισόγειο του Κέντρου Πολιτισμού και να βλέπουν με τα ματάκια τους τη μορφή του ανθρώπου που κρυβόταν πίσω απ’ όσα είδαν και άκουσαν!

Καλώς όρισες Χρήστο!

(Τον Μάιο του 2021 πληροφορήθηκα -από τον ίδιο τον καλλιτέχνη- την ύπαρξη -από δεκαετίας- της προτομής του Χρήστου Τσακίρη και την επιθυμία των φίλων του Χρήστου να τοποθετηθεί σε δημόσιο χώρο της Σταυρούπολης. Μετέφερα την είδηση στον δήμαρχο Παύλου Μελά κ. Δημήτριο Δεμουρτζίδη και συζήτησα με την οικογένεια του Χρήστου. Ύστερα τα πράγματα πήραν τον δρόμο τους)

Ρεύμα νίκης

 

Έσπρωξε με τον ώμο του την εξώπορτα της πολυκατοικίας και μπήκε. Με την τυρόπιτα στο στόμα, ανασήκωσε τον αγκώνα του και τον έσυρε πάνω στο διακόπτη. Στο άλλο χέρι κρατούσε τη χάρτινη συσκευασία που φιλοξενούσε τώρα το γάλα κακάο. Η κυβική κατασκευή αντικατέστησε το πλαστικό μπουκάλι με τις ανάγλυφες ραβδώσεις, όχι μόνο στις συσκευασίες του προϊόντος του συνεταιριστικού ΑΓΝΟ, αλλά και στο φωτεινό ομοίωμα έξω από την πύλη του εργοστασίου, λίγα μέτρα δυτικότερα από την πολυκατοικία που τον ρουφούσε στο εσωτερικό της. Άρχισε να ανεβαίνει τις σκάλες. 

Κυριακή 1 Οκτώβρη 1978. Τα γραφεία της κομματικής οργάνωσης της δυτικής αυτής συνοικίας βρίσκονταν στον τρίτο όροφο. Ασανσέρ δεν υπήρχε. Η πολυκατοικία ήταν παλιά μα άντεξε στο σεισμό του Ιούνη που ταρακούνησε τη Θεσσαλονίκη. Οι τοίχοι δέχτηκαν από τους τεχνικούς της νομαρχίας το πράσινο αυτοκόλλητο που τους έκρινε ικανούς και στέρεους ώστε να μη χρειαστούν καμία επισκευή. Η υγρασία όμως ήταν πάντα εκεί. Και η βρωμιά. Μετά το δεύτερο όροφο, ρολά με αφίσες και στοίβες από προκηρύξεις στις σκάλες δυσκόλευαν την άνοδο. Η πόρτα ήταν μισάνοιχτη και την έσπρωξε κι αυτήν. 

Καλώς τον σύντροφον ας σην διαννόησιν. Η φωνή του Γιάννου τον υποδέχτηκε πριν ακόμη καλά καλά διαβεί το κατώφλι. Ο Γιάννος Ζαρμπαντίδης ήταν στη θέση του, όπως κάθε Κυριακή. Έπαιρνε τα πακέτα με τις εφημερίδες από το περίπτερο, τις ανέβαζε σε δόσεις στον τρίτο και τις στοίβαζε πάνω σε δυο καρέκλες και περίμενε τους φοιτητές και τα συντρόφια από τη νεολαία για να βγουν στη διανομή. Καθόταν πίσω από το γραφείο, είχε μπροστά του το Ριζοσπάστη και παραδίπλα το τετράδιο με το μολύβι. 

Καλημέρα σύντροφε. Τι γράφει ο Ρίζος σήμερα; Ρώτησε ενώ κατάπινε τη μπουκιά του ο Κλεάνθης Διερσόπουλος και αμέσως ένιωσε ένα σφίξιμο στο στομάχι κι ένα κάψιμο στο μάγουλο· κατάλαβε πως ένα κομματάκι τυρί και μια τζούρα από σφολιάτα φύγανε ανάμεσα από τα δόντια του και τον έκαναν να ντραπεί για τη λαιμαργία του. 

Α φουρκίεσαι σύντροφε κι α λένε πως η εργατική τάξη κι θέλ’ τοι διανοούμενους, είπε χαμογελαστά ο Γιάννος με τα κάθυγρα χείλη του. Αυτός δεν είχε τέτοιες αναστολές όπως ο φοιτητής. Το πλούσιο σάλιο του δύσκολα φυλακίζονταν στη στοματική του κοιλότητα και, εκτός που μούσκευε τα χείλη του, δρόσιζε και τον συνομιλητή του αν εκείνος ήταν άμαθος και τον κοιτούσε καταπρόσωπο. Στον Κλεάνθη μιλούσε στα ποντιακά επειδή κατάγονταν και οι δύο από γειτονικά χωριά του Κιλκίς. 

Μετά το αστείο που ξεστόμισε ο Γιάννος, κρεμάστηκε από το βλέμμα του φοιτητή. Είχε την έκφραση του παιχνιδιάρη σκύλου που στήνεται μπροστά στο αφεντικό του και δηλώνει έτοιμος να εκτελέσει οποιαδήποτε εντολή. Χαμογέλασε ο Κλεάνθης βλέποντας τον θεόρατο άντρα μ’ αυτό το βλέμμα προσμονής και χωρίς να πει τίποτε άλλο έφερε το χέρι με το τελευταίο κομμάτι τυρόπιτας προς το αυτί του και έτεινε το λαιμό του μπροστά δείχνοντας με τα μάτια του την εφημερίδα. Με-γα-λώ-νει το ρεύ-μα της νί-κης συλλάβισε ο Γιάννος καθώς έσερνε το δάχτυλό του πάνω στην εφημερίδα. Εγνάεψες ντο λέει σύντροφε; Θα παίρομεν το Δήμον ας σοι φασίστες, σήκωσε το κεφάλι του ο Γιάννος.  

Δεν υπήρχαν και πολλά ράφια στο μυαλό του άνδρα αυτού για να κατατάξει με σχολαστικότητα πολιτικές δυνάμεις και ιδεολογικές συνιστώσες. Εμείς και οι άλλοι. Οι σύντροφοι και οι φασίστες. Αυτό ήταν όμως που κίνησε και το μεγάλο ενδιαφέρον του Κλεάνθη για το Γιάννο. Ούτε ότι βρίσκονταν στο ίδιο κόμμα. Ούτε ότι κατάγονταν από την ίδια περιοχή. Ο τεράστιος αυτός άνδρας, τραχύς και αυταρχικός στην εμφάνιση, σκουπιδιάρης (εργάτης καθαριότητας, τον διόρθωνε ο Κλεάνθης όταν ο Γιάννος του δήλωνε το επάγγελμά του) στον κεντρικό Δήμο της Θεσσαλονίκης, μάθαινε ανάγνωση στα πρωτοσέλιδα του Ριζοσπάστη. Του έκανε πολύ μεγάλη εντύπωση του νεαρού φοιτητή αυτή η προσήλωση του μεγάλου άντρα. Τη συμπάθεια προς το πρόσωπο του Γιάννου δεν τη μείωσε καθόλου η πληθώρα πληροφοριών που συσσωρεύτηκε στο κεφάλι του Κλεάνθη για τον αναλφάβητο σύντροφο. Πληροφορίες που αφορούσαν στην προσωπική του και την οικογενειακή του ζωή. Απότομος και τραχύς, λέγανε. Άλλοτε πάλι λέγανε απλώς Καυκάσιος, τι περιμένεις; και εννοούσανε ακριβώς το ίδιο. Ίσως να σηκώνει και χέρι στη σύζυγο, κλείνανε το μάτι. Τις προσπερνούσε ο Κλεάνθης τις πληροφορίες αυτές και έμενε στο γεγονός της ανάγνωσης. Ή αντιπαρέβαλε αμέσως τις αντίστοιχες ηρωικές στιγμές του συντρόφου από την εξορία και τις φυλακίσεις. Ή την καταγωγή του. Μικρή Μόσχα ονομάσανε το χωριό του για την έντονη κομμουνιστική παρουσία, της οποίας βασικά στελέχη υπήρξαν οι Ζαρμπανιτιδαίοι. 

Ο Γιάννος Ζαρμπαντίδης ήταν συνομίληκος του ΚΚΕ, γεννημένος το φθινόπωρο του 1918.  Τριών χρονών ήταν σαν εγκαταστάθηκαν στο Μεταλλικό του Κιλκίς. Στα δεκαπέντε του κατέβηκε στο καμίνι της Θεσσαλονίκης του Μεσοπολέμου. Είχε στο πετσί του ουλές από τις απεργίες και τις εξορίες του ’36, διαμπερή τραύματα από γερμανικές σφαίρες του ’44, σπασμένα κόκκαλα από  ανελέητο ξύλο στα μπουντρούμια της ασφάλειας το ’53, το ’61, το ’68. Είχε φίλους κι αδέλφια, εκτελεσμένους. Εξήντα χρονών ο Γιάννος, ήταν η ζωντανή ιστορία του λαϊκού αγωνιστή στα μάτια του Κλεάνθη. Τώρα, παρόλο που κυβερνούσε και πάλι η δεξιά του Καραμανλή, περνούσε τις ηρεμότερες ώρες της ζωής του. Η μεταπολίτευση μπορεί να μην είχε το άρωμα του παραδείσου, αλλά δεν είχε και τη μπόχα της κόλασης των διώξεων του ’50 και του ’60. Τώρα λοιπόν, με το κόμμα στη νομιμότητα και το Ριζοσπάστη καμαρωτό στα περίπτερα, βρήκε χρόνο για να μάθει να διαβάζει ο Γιάννος κι ο φοιτητής τον βοηθούσε όσο μπορούσε. 

Ο θαυμασμός του πιτσιρικά προς το πρόσωπο και τα καθαρά μάτια του Καυκάσιου άνδρα, έκαναν το Γιάννο να επιτρέπει στο φοιτητή να του λέει και μια κουβέντα παραπάνω. Δύσκολα τα βλέπω σύντροφε. Προσπάθησε να τον πειράξει ο Κλεάνθης. Ντο δύσκολα και ξεδύσκολα. Κι αγναεύς ντο λέγοσεν; Εμείς μόνον επέμναμε αδά ολόγυρα. Θα παίρομεν κι ατόν τον Δήμον και θα νικούμεν τοι φασίστας. Έλα ατώρα γράψον τα εφημερίδας να βγώνε τα συνεργεία. Εβάρυνεν το κιφάλι σ’ ας σο δέβασμαν και ενέσπαλεν να νουνίζ’. Βολή κατά ριπάς οι ποντιακές λέξεις, συναγωνίζονταν τις σταγόνες σάλιου του Γιάννου που έβγαιναν από την ίδια πηγή και έλουσαν τον Κλεάνθη ο οποίος πλήρωσε ακριβά την αστοχία του να στηθεί κατά πρόσωπο στο Γιάννο γέρνοντας μάλιστα το κορμί του πάνω στο γραφείο και πλησιάζοντας επικίνδυνα το στόμιο της κόλασης. Εξέρ’ σ’ ντο εν το δύσκολον; Ίναν βράδον α κάθουμες και λέγοσεν. Ο Κλεάνθης κάθισε δίπλα του, πήρε το τετράδιο και το μολύβι κι άρχισε να κατανέμει τα συνεργεία κατά γειτονιά. Βρήκε χρόνο και ηρέμησε το πρόσωπο του Γιάννου κι ο νους έφυγε προς τα πίσω. Πολύ πίσω. Χειμώνας του 1934.

(Το πρώτο κεφάλαιο του διηγήματος "Κόκκινη δύση" από το βιβλίο μου Ίχνη όζας, εκδόσεις Ζήτρος, 2013. Το δεύτερο κεφάλαιο είχε δημοσιευθεί εδώ παλιότερα. Συνολικά υπάρχουν τέσσερα κεφάλαια στο διήγημα)

Οι ποντιακές εκφράσεις στη νεοελληνική:

Καλώς τον σύντροφον ας σην διανόησιν. Καλώς τον σύντροφο από τη διανόηση.

Α φουρκίεσαι σύντροφε κι α λένε πως η εργατική τάξη κι θέλ’ τοι διανοούμενους. Θα πνιγείς σύντροφε και θα λένε πως η εργατική τάξη δεν θέλει τους διανοούμενους.

Εγνάεψες ντο λέει σύντροφε; Θα παίρομεν το Δήμον ας σοι φασίστες. Κατάλαβες σύντροφε; Θα πάρουμε το Δήμο από τους φασίστες.

Ντο δύσκολα και ξεδύσκολα. Κι αγναεύς ντο λέγοσεν; Εμείς μόνον επέμναμε αδά ολόγυρα. Θα παίρομεν κι ατόν τον Δήμον και θα νικούμεν τοι φασίστας. Έλα ατώρα γράψον τα εφημερίδας να βγώνε τα συνεργεία. Εβάρυνεν το κιφάλι σ’ ας σο δέβασμαν και ενέσπαλεν να νουνίζ’. Τι δύσκολα και ξεδύσκολα; Μόνον εμείς μείναμε εδώ ολόγυρα. Θα πάρουμε κι αυτόν το Δήμο και θα νικήσουμε τους φασίστες. Έλα τώρα γράψε τις εφημερίδες να βγούνε τα συνεργεία. Βάρυνε το κεφάλι σου από το διάβασμα και ξέχασε να σκέφτεται.

Εξέρ’ σ’ ντο εν το δύσκολον; Ίναν βράδον α κάθουμες και λέγοσεν. Ξέρεις τι είναι το δύσκολο; Ένα βράδυ θα κάτσουμε και θα σου πω.