Τον επόμενο έρωτα θα τον πω γωνία

Τον επόμενο έρωτα θα τον πω γωνία.

Κρύβει πολύ σκοτάδι η ευθεία ακόμη κι όταν είναι σκέτο φως.

15-12-2019

https://www.facebook.com/photo.php?fbid=10215274229510950&set=a.3113503238466&type=3&theater

ΠΟΙΗΜΑ ΜΕ ΓΥΝΑΙΚΑ ΠΟΥ ΠΙΝΕΙ, ΚΑΠΝΙΖΕΙ ΚΑΙ ΧΑΜΟΓΕΛΑΕΙ ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Περνά ο χρόνος, λένε.

Ένα χαμόγελο ήλιος στο τραπέζι,

ένα ποτήρι έρωτες

κι ένα τσιγάρο ήττες

κι αυτό ήταν.

Ο χρόνος, 

δεμένος χειροπόδαρα!

Απόσπασμα διηγήματος από τις Ιστορίες απ' τα χώματα στην Πύλη για την Ελληνική γλώσσα

«Οι στρατώνες»

[…] Πέρασαν πολλά χρόνια από τότε. Η πόλη μεγάλωσε. Από τον σοφό γυμνασιάρχη έμειναν τα γραφτά του για να φωτίζουν την ιστορία της.
Έμεινε και η κίνηση του κεφαλιού του, καθώς ανέβαινε την ανηφόρα για το Δερβένι να κοιτάει προς τα πίσω και να σκαλώνει το βλέμμα στα λευκά έργα του κατακτητή και στα μαυρισμένα τείχη του παλιού μεγαλείου της πόλης.
Τώρα, στην ίδια κίνηση το βλέμμα σκαλώνει πάλι στο ίδιο σημείο. Για άλλο λόγο, αλλά στο ίδιο σημείο. Οι πολυκατοικίες περικύκλωσαν την πόλη, έκρυψαν τα τείχη, μα δεν πείραξαν τους στρατώνες. Τα λευκά κτίρια έχασαν την λάμψη τους. Δεσπόζουν όμως σε μια περιοχή γεμάτη τσιμέντο, με τα δέντρα και τις αλάνες που τα περιτριγυρίζουν. Οι παλιοί στρατώνες είναι μια όαση πράσινου και μια ελπίδα για τους νέους κατοίκους που δεν ονειρεύονται πια απελευθέρωση από ξένους κατακτητές αλλά ελεύθερη γη να περπατάνε. Αυτοί οι στρατώνες πάντα για κάτι άλλο κατάφερναν να ξεχωρίζουν κι όχι γι’ αυτό για το οποίο χτίστηκαν. Όπως με τον γυμνασιάρχη που κοίταζε λαμπρά κτίρια κι έβλεπε αιώνες υποδούλωσης. Το στρατόπεδο αυτό έχει τον τρόπο του να τρυπώνει στις ιστορίες των ανθρώπων αυτής της περιοχής. Κάθε εποχή και μια ιστορία. Δυστυχώς οι πιο πολλές για κακό. Κι ας έκαναν οι άνθρωποι προσπάθειες για να ξορκίσουν το δαίμονα που έκρυβε στα ντουβάρια του.

[…]

Ήρθε στην περιοχή που όριζαν ο πανάρχαιος δρόμος και ο ακόμα παλιότερος χείμαρρος, την ίδια εποχή με τους πρόσφυγες της Μικρασιατικής Καταστροφής. Αυτοί για να γλυκάνουν τον αδούλευτο τόπο, με όλη τους τη λαχτάρα να τον κάνουν πατρίδα. Αυτός για να υπηρετήσει την στρατιωτική του θητεία στο στρατόπεδο που έφερνε πια το όνομα ενός σπουδαίου ήρωα. Τα δικά του μέρη βρίσκονταν πιο νότια. Εκεί θα επέστρεφε όταν με το καλό ξεμπέρδευε με τον στρατό και τους πολέμους. Δεν επέστεψε ποτέ. Ο τόπος και οι παλιοί στρατώνες τον σημάδεψαν για πάντα. Με όλους τους τρόπους.
Έζησε τα γλέντια κάτω από τα δέντρα. Χάρηκε την βόλτα και αντάλλασσε ματιές με τις προσφυγοπούλες. Στα μάτια μιανής σκάλωσε και την παντρεύτηκε. Βρέθηκε κι αυτός στα προσφυγόσπιτα κι έδεσε τη ζωή του με τους Μικρασιάτες και τους Θρακιώτες. Ανακατεύτηκε στους ρυθμούς της πόλης. Δούλεψε στα καπνεργοστάσια. Βρέθηκε στην καρδιά της μεγάλης απεργίας τον Μάη του ’36. Τον είχε μπολιάσει το μικρόβιο του αγώνα. Είδε τον νέο πόλεμο να έρχεται, από την φυλακή όπου μπήκε για τις ανατρεπτικές του ιδέες. Βγήκε και πολέμησε. Κι όταν οι νέοι κατακτητές μπήκαν στην πόλη, αυτός κι ο πρώτος του γιος βγήκαν στην παρανομία. Βγάζανε κόσμο στο βουνό. Στους αντάρτες. Με κάθε τρόπο. Ακόμα και παίζοντας ποδόσφαιρο στην αλάνα του στρατοπέδου. Είδε τους κατακτητές να φυλακίζουν τον γιο του δίπλα από το σπίτι του• στον ίδιο θάλαμο που έκανε αυτός φαντάρος.
Είδε το άψυχο κουφάρι του παλικαριού του να σωριάζεται στα χώματα της τούμπας• στα ίδια χώματα που γνώρισε τον έρωτα με την προσφυγοπούλα. Κατέβηκε, μαζί με τους φυλακισμένους που δεν πρόλαβαν να εκτελέσουν οι φασίστες κατακτητές, στη μεγάλη διαδήλωση της τελευταίας απελευθέρωσης της πόλης. Στον εμφύλιο δεν πολέμησε.
Είδε τους χωριάτες να στοιβάζονται στο παλιό μοναστήρι, διωγμένοι από την γη τους. Πέρασε πολλά. Έδωσε το προσφυγόσπιτο αντιπαροχή και πήρε διαμερίσματα. Βόλεψε έτσι τα υπόλοιπα παιδιά του. Έζησε κι άλλη δικτατορία και έκανε εξορία σε ξερονήσι. Χάρηκε σαν μικρό παιδί, όταν είδε τους φοιτητές να βγαίνουν μπροστά στα τανκς. Βοήθησε με όλες του τις δυνάμεις τον σύντροφό του στην εξορία να βγει δήμαρχος στην προσφυγική συνοικία και τα κατάφερε. […]

Ξορκίζοντας το κακό, Λεύκωμα, Λαζαρίδης Σπύρος, Κείμενα του Γιάννη Τζανή και του Σπύρου Λαζαρίδη, Δήμος Σταυρούπολης, Θεσσαλονίκη 2002, σελ. 8, 13.

Σημείωση Σπ. Λαζ.
Ολόκληρο το διήγημα, εδώ: http://tsalimi.blogspot.com/2007/06/blog-post.html

Τ' αρχαία, στη θέση τους. Το μέλλον, με όλο του το παρελθόν αλώβητο.

Το κουβάρι της αυθαιρεσίας ξετυλίγεται, θαρρείς, με θυμό.

Αποσπώνται, με άκομψο τρόπο, νήματα που σχετίζονται με ατομικές ελευθερίες και ιστορική μνήμη.

Οι μέρες που ζούμε με γεμίζουν ανησυχία και προσμένω τις επόμενες με απογοήτευση.

Αν ξηλώνουν με τόση ευκολία έναν αρχαίο δρόμο, 

μοναδικής σπουδαιότητας, 

τον οποίον αν δεν τον είχαμε έπρεπε να τον εφεύρουμε για να λάμψει κι άλλο η Θεσσαλονίκη, 

φανταστείτε τι θα γίνει σε άλλους χώρους, 

όπως το στρατόπεδο Παύλου Μελά

το οποίο κινδυνεύει ν' αποκτήσει και πάλι τον χαρακτήρα μιας αποθήκης:

από αποθήκη ψυχών στην κατοχική Θεσσαλονίκη
σε αποθήκη ακρωτηριασμένης μνήμης στην εποχή της φιλελεύθερης επέλασης˙

θυμίζω πως εκεί θα κατέληγαν τα αρχαία το 2013.

Λοιπόν:

Τ' αρχαία, στη θέση τους.

Το μέλλον, με όλο του το παρελθόν αλώβητο.

Σπύρος Λαζαρίδης

εκπαιδευτικός-συγγραφέας

20-12-2019

(Κείμενο για ραδιοφωνικό σποτάκι: 

για την καμπάνια "και μετρό και αρχαία", στο κόκκινο/Θεσσαλονίκη/91,4fm.

Ακούγεται, ελαφρώς περικομμένο για τις ανάγκες του ραδιοφωνικού χρόνου, 

από 21-12-2019)

Εικόνα:

http://www.alterthess.gr/content/kai-metro-kai-arhaia-poio-einai-shedio-gia-ti-venizeloy
Οι δύο πρώτες λέξεις (με τα άρθρα τους) ηχογραφήθηκαν πρόχειρα και προστέθηκαν στο απόσπασμα που ακούστηκε το απόγευμα της 25ης Δεκεμβρίου 2019. Δεν πρόλαβα να το ηχογραφήσω όλο!

Όσοι θυμούνται την Ντάλια / Σταύρος Μαμούτος, εκδόσεις Ζενίθ, Αθήνα 2019

Και να σου πω –μου ‘πε ο Τέλης- όταν λέω για τη μηχανή μου «ο γάιδαρός μου», εννοώ άλογο, άλογο καθαρόαιμο, μα δεν το λέω μη με περάσουνε για κάναν ξιπασμένο αρχαιολάτρη, εσύ θα μπορούσες να πεις Πήγασος. Ε; Πες το ντε. 
Ναι –είπα- Πήγασος. 
(Γιάννης Ρίτσος, Ίσως να ‘ναι κι έτσι, μυθιστόρημα, εκδ. Κέδρος, 1984)

Μυθιστόρημα βασισμένο σε αληθινά γεγονότα, σημειώνει ο Σταύρος Μαμούτος κάτω από τον τίτλο του νέου του βιβλίου Όσοι θυμούνται την Ντάλια και μου κλείνει συνωμοτικά το μάτι. Κι όταν λέω μυθιστόρημα, ξέρω πολύ καλά πως δεν έχει ανάγκη τα αληθινά γεγονότα, είναι κάτι πολύ περισσότερο με το να είναι σκέτο μυθιστόρημα, αλλά το σημειώνω μη με περάσουνε για κάναν ξιπασμένο γραφιά, εσύ θα μπορούσες να πεις λογοτεχνία. Ε; Πες το ντε. 
Ναι –λέω- λογοτεχνία.

Λογοτεχνία είναι η τέχνη του λόγου. Αυτό καταλαβαίνουμε όλοι όσοι ακούμε τη λέξη. Δεν χρειαζόμαστε άλλους ορισμούς και διευκρινίσεις, δεν χρειαζόμαστε ιδιαίτερες γνώσεις˙ είμαστε σίγουροι για τον εαυτό μας. Ο λόγος στα χέρια του τεχνίτη που θα τον κάνει κτήμα του κόσμου δεν είναι εργαλείο. Εργαλείο είναι το μολύβι και το πληκτρολόγιο. Είναι ένα σύμπαν ατόφιο και μπερδεμένο˙ έχει μέσα του ανθρώπους και γεγονότα, έχει εικόνες και μουσικές, έχει συναισθήματα και γνώσεις, έχει βεβαιότητες και αγωνίες, έχει στρογγυλάδες, έχει και γωνίες. Ο τεχνίτης του λόγου δεν ανοίγει την πόρτα της ψυχούλας του για να πει περάστε κόσμε, δέστε και θαυμάστε, πάρτε ό,τι βρείτε! Ο τεχνίτης του λόγου, έχει κάνει την προεργασία του. Έχει ετοιμάσει σχολαστικά τις λέξεις του, έχει διαλέξει το σχήμα μέσα στο οποίο θα τις ταιριάξει, έχει δοκιμάσει τις αντοχές του και ξεχύνεται γυμνός, αυτός κι αυτές μόνοι τους κι όλοι οι άλλοι απέναντι. Τώρα δείτε, τώρα ακούστε, τι έχω να πω.

Ο Σταύρος Μαμούτος έχει ξεκινήσει το σκάψιμο στο ορυχείο των λέξεων με το προηγούμενο βιβλίο του. Εκεί είχε την αγωνία να παρουσιάσει έναν φανταστικό, δήθεν, κόσμο αλλά ήταν σαν να έλεγε, αυτός είναι ο κόσμος μου! Το βιβλίο εκείνο ήταν επικό ως προς τη φιλοδοξία του να είναι μια συνθετική και πλήρης αφήγηση που αφορούσε πολλά πρόσωπα˙ ήταν ένα καλάθι γεμάτο φρούτα. Τώρα ο Σταύρος μας κερνάει ένα γλυκό του κουταλιού.
Η φιλοδοξία του να μας παρουσιάσει έναν ολόκληρο κόσμο είναι και πάλι εμφανής. Είναι όμως μπολιασμένη με εκείνη την ωριμότητα και τη δεξιοτεχνία με τις οποίες μπορεί να σταθεί απέναντι στις λέξεις του και να διαλέξει τις κατάλληλες, να απορρίψει τις ανεπαρκείς ή τις μεγαλόσχημες, να καθαρίσει τον λόγο του και να τον προσφέρει έτοιμο για αποδοχή ή απόρριψη˙ να τον προσφέρει για κρίση. Αυτό είναι λογοτεχνία. Δεν μιλώ στον καθρέφτη μου, δεν τραγουδάω στο μπάνιο μου, δεν γράφω στο ημερολόγιό μου. Θέλω να διαβαστώ. Δεν υπάρχει χέρι που να κράτησε μολύβι και να μην ονειρεύτηκε ένα βλέμμα που θα σκάλωνε στα γράμματα που σχημάτιζε πάνω στο χαρτί. Η λογοτεχνία είναι συνυφασμένη με την κοινωνία και τη επικοινωνία. Δεν γίνεται αλλιώς.

Και αρκεί να κάνει κάποιος λογοτεχνία για να ασχολούμαστε μαζί του επειδή ό,τι γράφεται για να διαβάζεται πρέπει να διαβάζεται κιόλας; Ευτυχώς όχι. Ο καθείς και τα όπλα του. Ο λογοτέχνης έχει το μολύβι στο χέρι του αλλά κι ο αναγνώστης έχει το βλέμμα του να δίνει σχήμα στην προσωπικότητά του˙ δεν το χαλαλίζει όπου να ’ναι κι όταν το δει να σκοτεινιάζει από την ασχήμια που αντικρίζει το αποστρέφει. Όσο κι αν το καλό και το ωραίο είναι κάτι το υποκειμενικό και έχει στενή σχέση με την αποστροφή μ’ αρέσει ή δε μ’ αρέσει, τα έργα της Τέχνης και εν προκειμένω τα λογοτεχνικά έργα έχουν κώδικες πέρα από το να είναι εύληπτα και αρεστά. Ούτε το ότι το κατάλαβα όλο το αφήγημα, ούτε το ότι μου άρεσε είναι αρκετό να το κάνει καλή λογοτεχνία. Μπορεί να το κάνει best seller, μπορεί ίσως να το κάνει και ταινία ή σήριαλ, καλή λογοτεχνία δεν θα το κάνει. Αυτή η αρμοδιότητα ανήκει σε έναν και μοναδικό κριτή: τον χρόνο. Μέχρι όμως να αποφανθεί αυτός, υποχρεούμαστε, όσοι το νιώθουμε, να καταθέσουμε την άποψή μας, να φανερώσουμε τα δικά μας κλειδιά με τα οποία προσεγγίσαμε ένα κείμενο και διατυπώσαμε την κρίση μας στην οποία διά της εκδόσεώς του εκτέθηκε ο συγγραφέας.

Και ερχόμαστε στο Όσοι θυμούνται την Ντάλια και στο γιατί δεν είναι απλώς λογοτεχνία, αλλά είναι καλή λογοτεχνία!

Είναι καλή λογοτεχνία επειδή έχει πολλά επίπεδα ανάγνωσης, επειδή ανταποκρίνεται σε δοκιμασμένους κώδικες γραφής, επειδή δεν αρκείται στην αλήθεια του γεγονότος αλλά τολμάει την αλήθεια της εικασίας και επειδή συνομιλεί με άλλα κείμενα, φυσικά χωρίς να το διατυμπανίζει ίσως και να μην το διαισθάνεται!

Επίπεδα ανάγνωσης

Το πρώτο επίπεδο ανάγνωσης είναι αυτό που προσφέρει ο τίτλος και ο υπότιτλος: κάποιο πρόσωπο υπήρξε στο παρελθόν, κάποια άτομα το θυμούνται αυτό το πρόσωπο και ο συγγραφέας το γνώρισε δι’ αυτών των ενθυμήσεων αυτών των ατόμων. Ιδιαίτερος λόγος δεν μας πέφτει, από τη στιγμή που ο λογοτέχνης επέλεξε να ασχοληθεί με αυτό το θέμα. Προφανώς έπαιξαν τον ρόλο τους τα συγκεκριμένα άτομα που του πρωτομίλησαν, έπαιξε τον ρόλο της η δική του προδιάθεση να ακούσει λεπτομέρειες για μιαν εποχή και για πρόσωπα που συνδέονται με τον δικό του ερχομό στον κόσμο, προφανώς προσβλήθηκε από τη γοητεία που εξέπεμπε από το παρελθόν το πρόσωπο για το οποίο γίνεται η κουβέντα. Τα γιατί του λογοτέχνη είναι αλλουνού παππά ευαγγέλιο˙ εμάς εδώ μας αφορά το διότι: το βιβλίο που έχουμε στα χέρια μας, τον καρπό της ενασχόλησης του συγγραφέα με το θέμα του. Αυτό λοιπόν το πρώτο επίπεδο είναι ευδιάκριτο.
Τα πρόσωπα που καλούνται να συμβάλλουν στην αναβίωση του παρελθόντος είναι, κι αυτά, γοητευτικά από λογοτεχνικής πλευράς˙ και τα άμεσα, αυτά δηλαδή που έχουν λόγο και τον καταθέτουν μέσα στο βιβλίο αλλά και τα άλλα, εκείνα που πλαισίωσαν την κεντρική ηρωίδα του τίτλου (προσοχή εδώ, του τίτλου λέω και όχι του βιβλίου, αλλά δε λέω περισσότερα επειδή θα τα πω παρακάτω). Άρα εκτός από τα πρόσωπα που μιλούν για την Ντάλια μαθαίνουμε και για τα πρόσωπα που στρέφονταν ή ήρθαν σε κάποιου είδους επαφή με την Ντάλια. Έ, η συγγραφική δεινότητα του Σταύρου Μαμούτου έγκειται στο γεγονός που επιλέγει, σκιαγραφεί και αποδίδει κουβέντες και χαρακτήρες αυτών των περιφερειακών προσώπων με ενάργεια, με σεβασμό σε ιδιόλεκτα, με φειδώ σε γαργαλιστικές λεπτομέρειες, με τόλμη σε απόδοση χαρακτηρισμών ή ερμηνείας προθέσεων αρκεί να υποτάσσονται όλα αυτά σε μια αφηγηματική τεχνική που διευκολύνει την διέλευση του συγγραφέα από το παρόν στο παρελθόν και από την προσωπική μέθεξη στην λογοτεχνική καταγραφή.
Αυτό είναι το ζητούμενο. Τα λόγια μπροστά από μια κούπα με καφέ ή ένα ποτήρι με τσίπουρο να εκδύονται τον μανδύα της κυριολεξίας, αφηγητές-αφηγήτριες να απαλλάσσονται από τη μέγγενη της ακρίβειας ή της, απόλυτης ευκρίνειας, ανάκλησης εικόνων και να μπαίνουν στην υπηρεσία του συγγραφέα για να διαχειριστεί πληροφορίες, συναισθήματα, απόψεις, απωθημένα με τον τρόπο του. Και ο Σταύρος καταφέρνει να απομυθοποιεί τους συνομιλητές του ως προς το τι αποζητά αυτός από αυτούς χωρίς αυτό να σημαίνει, πως για τις ανάγκες της λογοτεχνίας του, για κάποιους από τους συνομιλητές του έχει, δικά του, λογοτεχνικά σχέδια που τους προσθέτουν επιπλέον χαρακτηριστικά? εκείνα του αυθεντικού λογοτεχνικού ήρωα, της Ντάλιας στη θέση της Ντάλιας. Δεν ξέρω αν του βγήκε εκ προθέσεως ούτε μ’ ενδιαφέρει˙ το βλέπω να ξετυλίγεται μπροστά μου σελίδα τη σελίδα˙ η Ντάλια δεν είναι η κεντρική ηρωίδα, αλλά έτσι μπαίνουμε στο δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης.

Το δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης είναι το πρόσωπο της κεντρικής ηρωίδας. Πριν ακόμα ανοίξουμε το βιβλίο γνωρίζουμε πως με την Ντάλια θα ασχοληθούμε. Και ασχολούμαστε με τον τρόπο που μας καθοδηγεί ο συγγραφέας. Ερχόμαστε αντιμέτωποι με στιγμιότυπα της ζωής της, πραγματικά ή φανταστικά δεν μας ενδιαφέρει πια, αφού είναι μέσα στο βιβλίο είναι πραγματικότατα, την Ντάλια του βιβλίου αναζητούμε.
Και την βρίσκουμε. Και ποια είναι. Και ποια ήταν. Και τι κάνει. Και πώς το κάνει. Και σε ποια εποχή και με ποιους ανθρώπους το κάνει!
Η Ντάλια αυτού του μυθιστορήματος χωρίς να λέει πολλά είναι ένας πλήρης λογοτεχνικός χαρακτήρας, με τόσους φωτισμούς και τόσες σκιές στο πορτρέτο της που μας επιτρέπουν να δούμε και να φανταστούμε. Αυτή είναι η ομορφιά της Τέχνης. Αποδοχή και δημιουργία.

Όμως, σ’ αυτό το δεύτερο επίπεδο ανάγνωσης, αναδύονται και οι χαρακτήρες που θα διεκδικήσουν την προσοχή του αναγνώστη: υπάρχουν για να μιλήσουν για την Ντάλια ή μήπως η Ντάλια είναι μια καλή ευκαιρία για να σκιαγραφηθούν λογοτεχνικά αυτοί κυρίως;
Όποιος αναγνώστης ή όποια αναγνώστρια δεν μπει στο παιχνίδι της ανίχνευσης των ψηφίδων εκείνων που συγκροτούν το ψηφιδωτό και άλλων πορτρέτων, πέραν εκείνου της Ντάλιας, θα χάσει από τον ορίζοντά του (ορίζοντά της) και το πρόσωπο της ίδιας της Ντάλιας. Δεν έχει μια ηρωίδα το βιβλίο και δεν όλοι όσοι και όσες αναφέρονται στο βιβλίο ίδιοου εκτοπίσματος λογοτεχνικοί ήρωες˙ υπάρχουν εκείνοι που φωτίζουν λεπτομέρειες και επιτρέπουν τον λόγο και την ιστορία και τις εικόνες να ρέουν και να συγκροτούν λογοτεχνική αφήγηση αλλά υπάρχουν και εκείνοι που σημαδεύουν τον λόγο και την ανάγνωση. Και από τη στιγμή που σημαδεύουν, στιγματίζουν, οριοθετούν, καθοδηγούν, καθορίζουν την ανάγνωση, από εκείνη ακριβώς τη στιγμή αυτοί ανυψώνονται σε κύριες λογοτεχνικές περσόνες και ο συγγραφέας σε λογοτέχνη!

Υπάρχουν και άλλα επίπεδα, πραγματολογικής ή εννοιολογικής προσέγγισης του κειμένου, αλλά δεν είναι της ώρας να προσδιοριστούν επειδή έχουν να κάνουν όχι πια μόνο με την ανάγνωση γενικά αλλά με τους αναγνώστες-αναγνώστριες ειδικά? βλέπει κανείς ό,τι μπορεί ή θέλει να δει!

Κώδικες γραφής

Η γραμμική αφήγηση των γεγονότων που συγκροτούν το έργο μας μεταφέρουν στον παρελθόντα χρόνο και μας κάνουν θεατές των όσων συμβαίνουν τότε ή νομίζουμε πως συμβαίνουν. Η παρεμβολή των σύγχρονων-σημερινών αφηγήσεων-διαλόγων εξυπηρετεί δύο στόχους: τον επιπλέον σχολιασμό των όσων αναφέρονται στη γραμμική αφήγηση αλλά και την προαγγελία της εμφάνισης του προσώπου το οποίο θα μας απασχολήσει στο επόμενο κομμάτι γραμμικής αφήγησης. Συγγραφικό τερτίπι. Καλοδεχούμενο αν εξυπηρετεί συγγραφική ανάγκη και απαραίτητο αν συμβάλλει στην αναγνωστική απόλαυση. Βλέπω με τρόμο σε κάποια βιβλία τις παρεμβολές με πλάγια στοιχεία που διακόπτουν τη ροή των γεγονότων που διατυπώνονται με όρθια στοιχεία, δήθεν για να διευκολύνουν αλλά στη ουσία αυτό που κάνουν είναι να αποδυναμώσουν τον αυθεντικό λόγο με την επίκληση του ονειρικού ή στοχαστικού λόγου˙ εδώ δεν συμβαίνει αυτό. Οι παρεμβολές είναι η συμβολή του παρόντος στο παρελθόν και διά αυτής της τεχνικής.

Εξαιρετική σημασία έχει το ιδιόλεκτο που διατυπώνεται σε κάποιες από αυτές τις παρεμβολές˙ δεν έχει σκοπό να αναπαραστήσει ή να περιγράψει αλλά να χαρακτηρίσει και το κάνει με ευστοχία και επάρκεια χωρίς φλυαρίες˙ δεν κυνηγάει να γεμίσει σελίδες ο συγγραφέας αλλά να γεμίσει κενά.

Είναι λιγοστά και δεν ενοχλούν τα αφηγηματικά σχόλια στο κείμενο του Σταύρου. Δε λέει και ξαναλέει, δε γράφει και ξαναγράφει το ίδιο πράγμα με άλλες λέξεις. Η οικονομία του λόγου του είναι αξιομνημόνευτη, ιδίως αν συνειδητοποιήσουμε πως τώρα, ή έστω πριν από λίγο ξεκίνησε η συγγραφική του περιπέτεια. Ήδη από το πρώτο του βιβλίο κατέκτησε την κυριολεξία και την εκτενή αφήγηση χωρίς φλυαρία, εδώ όμως διακρίνεται μια, ποιητικής φόρτισης, οικονομία επαρκούς και ακέραιου λόγου. Ό,τι πρέπει να ειπωθεί, λέγεται κι ό,τι αφήνεται να υποννοηθεί, υποννοείται!

Στους κώδικες γραφής εντάσσω και τον εγκιβωτισμό ιστοριών παράλληλων με την κεντρική αφήγηση˙ κάθε τι που γράφεται στο βιβλίο αντανακλά, με τον τρόπο που θέλει ο συγγραφέας να αντανακλά, σε πρόσωπα και γεγονότα έτσι ώστε να οδηγούμαστε προς το τέλος, τον σκοπό του έργου: να σχηματιστούν όλες οι γωνίες που δίνουν ένταση˙ δε βολεύεται στο στρογγύλεμα και την απλοποίηση ο συγγραφέας. Και για κάποιες στιγμές μέσα στο κείμενο, αυτό φαίνεται καθαρά πως είναι επώδυνο και ακραίο˙ έχω σε μεγάλη υπόληψη τους συγγραφείς που δε λυπούνται τους ήρωές τους. Δεν είναι κακό να υπάρχουν ήρωες που αγιοποιούνται και ήρωες που δαιμονοποιούνται, αρκεί να έχουν λόγο να υπάρξουν˙ οι περιττοί χαρακτήρες κάνουν κακό στη λογοτεχνία όχι οι ήρωες που έχουν και αρνητικά χαρακτηριστικά ή προβαίνουν σε ακραίες ενέργειες αλλά έχουν κάθε, λογοτεχνικό λόγο να το κάνουν! Ο Ταραντίνο έδωσε happy end στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο σκοτώνοντας τον Χίτλερ στο έργο του Άδωξοι Μπάσταρδοι! Κάτι ανάλογο του Σταύρου μας περνάει στην επόμενη ενότητα.

Πραγματικότητα και λογοτεχνία

Τα λογοτεχνικά έργα που δε διστάζουν να το δηλώσουν πως στηρίζονται σε πραγματικά γεγονότα λένε φυσικά ψέματα. Κανένα γεγονός δεν μπορεί να αναπαρασταθεί από άλλους με τον ίδιο τρόπο με τον οποίο έγινε. Η πραγματική πραγματικότητα τροφοδοτεί την Ιστορία όχι τη Λογοτεχνία. Ο λογοτέχνης εκθέτει τη δική του πραγματικότητα. Και όπου σκοντάφτει ή αρχίζει και κλαίγεται πως του απέκρυψε ο χρόνος στοιχεία ή χαμογελάει και κλωτσάει την πέτρα που τον εμπόδισε και συνεχίζει απτόητος σε μια δική του, χωρίς εμπόδια ευθεία.

Πάντως στο συγκεκριμένο βιβλίο, μπορεί το μείζον γεγονός της απόδοσης δικαιοσύνης να είναι συγγραφική αυθαιρεσία και λογοτεχνική ανάγκη, υπάρχουν όμως και μικρότερης έντασης γεγονότα που καταγράφονται˙ και επειδή καταγράφονται φωτίζουν χαρακτήρες και εποχή αλλά λειτουργούν και διακειμενικά χωρίς να είναι αυτός ο σκοπός τους. Είναι τα μόνα σημεία της ιστορίας που διηγείται ο Σταύρος Μαμούτος στα οποία θα αναφερθώ συγκεκριμένα και θα τα θέσω στο κάδρο αυτού του διαλόγου, διαπράττοντας και εγώ, την αυθαιρεσία που μου αναλογεί ως αναγνώστης και ως αποδέκτης του αρχικού, -το θυμάστε;- κλεισίματος του ματιού από τον συγγραφέα. Εξάλλου, χαρακτήρισα το βιβλιο αυτό του Σταύρου γλυκό του κουταλιού και τι σόι καλό γλυκό θα ήταν αν δεν ανέδιδε και άλλα αρώματα πέρα από το κυρίαρχο που το χαρακτηρίζει; Το άρωμα που μυρίζω εγώ είναι Ντίνος Χριστιανόπουλος.

Συνομιλία

Ο χώρος, το βασικό σκηνικό, όπου διαδραματίζονται τα περισσότερα γεγονότα είναι η περιοχή γύρω από το Κτηνιατρείο, η παλιά συνοικία του βαρώνου Χιρς, το γκέτο των Εβραίων της Κατοχής αλλά και η γειτονιά των τραβεστί, -διεμφυλικοί γράφει και ξαναγράφει ο Σταύρος ανταποκρινόμενος στη σημερινή ορολογία και ηθική, πολιτική στάση αλλά στη δεκαετία του ’80 κυριαρχούσε ο όρος τραβεστί-. Η αντιπαλότητα των κλασικών οίκων ανοχής με τις γυναίκες-πουτάνες και τις τραβεστί που διεκδικούσαν κάποια από την πελατεία τους αποτυπώθηκε στη λογοτεχνία με το ποίημα του Ντίνου Χριστιανόπουλου

Ταντάλου και Σαπφούς γωνία
πέντε τσογλάνια (τα δυο με μηχανάκια)
ξεμοναχιάζουν αδερφές
και τις χτυπούν αλύπητα

η τσατσά του μπορντέλου
τους έταξε για κάθε ξυλοκόπημα
ένα γαμήσι τζάμπα

(Ντίνος Χριστιανόπουλος, το κορμί και το σαράκι, νεώτερα ποιήματα 1990-1996, εκδόσεις Μπιλιέτο, 1997)

Την εικόνα αυτή και ένα αντίστοιχο βίαιο ξυλοκόπημα καταγράφει και ο Σταύρος Μαμούτος σε μια αφήγηση του Πέτρου του, με έναν λόγο που δεν παραπέμπει βέβαια σε Χριστιανόπουλο αλλά με την ίδια ακριβώς λογική.

Η αντιπαλότητα των δύο συναφιών της περιοχής υποχώρησε τα επόμενα χρόνια όταν η κοινωνία έφερε μπροστά τους άλλον κίνδυνο που απορρόφησε τις (πολλές από) εφηβικές ανησυχίες: τις μοροσυκλέτες!

Εκεί που κάναν πιάτσα οι πουτάνες
εμφανιστήκαν δύο τραβεστί
και τις διέλυσαν

μα όταν άνοιξε η αντιπροσωπεία της YAMAHA
με τις λαχταριστές μοτοσυκλέτες στη βιτρίνα
παν κι οι πουτάνες παν κι οι τραβεστί

(Ντίνος Χριστιανόπουλος, Μικρά ποιήματα, εκδόσεις Ιανός, 2004)

Και ο Πέτρος και ο πατέρας του ο Σωκράτης και η γυναίκα τού Πέτρου η Δωροθέα είναι αριστεροί˙ η Ντάλια είναι διεμφυλική (τραβεστί) και απέναντί τους είναι επιφυλακτική, φοβισμένη, φιλική. Περνάει όλες τις συναισθηματικές διαβαθμίσεις και είναι πολύ όμορφες οι σελίδες του Σταύρου που τις καταγράφουν. Ο Σωκράτης μάλιστα ανάγεται σε κορυφαίο χαρακτήρα του δράματος με την ενέργειά του με την οποία ανοίγει και κλείνει το βιβλίο! Αναφέρεται σ’ αυτήν τη σχέση αριστερών και ομοφυλόφιλων ο Ντίνος Χριστιανόπουλος στο ποίημά του Κατατρεγμένοι:

ΚΑΤΑΤΡΕΓΜΕΝΟΙ
Σαν τους αριστερούς σας αγαπώ, αδέρφια μου˙
κι αυτοί κι εμείς διαρκώς κατατρεγμένοι:
αυτοί για το ψωμί –εμείς για το κορμί,
αυτοί για λευτεριά –εμείς για έρωτα, για μια ζωή δίχως φόβο και χλεύη.

Σαν τους αριστερούς σας αγαπώ, αδέρφια μου,
παρόλο που κι αυτοί μας κατατρέχουν.

(Ντίνος Χριστιανόπουλος, Ποιήματα, εκδόσεις Ιανός, 2004)

Οι αναφορές στην ανατομία της Ντάλιας είναι αρκετές στο βιβλίο και ο τρόπος που γίνεται λόγος για αυτές είτε από την ίδια την Ντάλια είτε από τους συνομιλητές της είναι επίσης από τα αισθαντικά σημεία του βιβλίου. Ο Σταύρος τα διεξέρχεται με σεβασμό, χιούμορ και αγάπη˙ καταλαβαίνει απόλυτα τον πόλεμο στο σώμα και την ψυχή της Ντάλιας και την σκληρότητα των ανθρώπων (γενικά) απέναντί της και προσέχει πολύ τη συμπεριφορά της ίδιας και των άλλων ηρώων του χωρίς να ξεπέφτει σε συναισθηματισμούς, διδακτισμούς και δηθενιές. Μου έφεραν στον νου, οι σχετικές σελίδες του, το πεζό ποίημα του Ντίνου Χριστιανόπουλου Περί Πανούση.

ΠΕΡΙ ΠΑΝΟΥΣΗ
Τρελαίνονταν με τον Πανούση. Μου έβαλε ν’ ακούσω μια μπαλάντα του για μια αδερφή, που αργότερα έγινε τραβεστί, και στο τέλος μαμά! «Δεν είναι καταπληχτικό;» με ρώτησε ενθουσιασμένος. Του είπα: «Καλά που υπάρχουν οι διάφοροι Πανούσηδες, για να σας διασκεδάζουν με τις αδερφές. Γιατί, αν τύχαινε και τις γνωρίζατε από κοντά, σίγουρα θα σας αναστάτωνε το δράμα τους».

Από καιρό με απασχολούσε το θαύμα του στήθους του. Στο τέλος δε βάσταξα και του το ’πα. Στην αρχή, έκανε πως δεν κατάλαβε, μα γρήγορα αντιλήφθηκα την ταραχή του. Σαν ένα αγριοχόρταρο είχα φυτρώσει στη γλάστρα του, κι έτρεμε μήπως του ξεράνω την τριανταφυλλιά του. Τα λόγια μου τον αναστάτωσαν, τα μάτια του συννέφιασαν. Του χάλασα όλο του το κέφι.

Ενώ ο Πανούσης…

(Ντίνος Χριστιανόπουλος, Νεκρή πιάτσα, εκδόσεις Μπιλιέτο, 1997)

Αν ήθελα να κάνω μια αισθαντική αποτίμηση του βιβλίου του Σταύρου Μαμούτου Όσοι θυμούνται την Ντάλια θα επέλεγα αυτά τα ποιήματα, θα κατέβαζα μονορούφι το ποτήρι με το τσίπουρο και θα έκλεινα κι εγώ το μάτι στον συγγραφέα. Ίσως του φανέρωνα και την ισχυρή μου πεποίθηση πως, -σαν ανκόρ, αν επέμενε να του πω κι άλλα που φέρνει στο νου το βιβλίο του-, η Νύχτα του Ντίνου Χριστιανόπουλου, άφησε και σ’ αυτόν, τον συγγραφέα Σταύρο Μαμούτο, το χάδι της:

Η ΝΥΧΤΑ
Η νύχτα επιδεινώνει τη μοναξιά,
καλλιεργεί τα κρυφά μας ερείπια.

Η νύχτα επεξεργάζεται την ομορφιά,
καταρρακώνει την ικεσία μας.

Η νύχτα ξεκουμπώνει τις φλέβες μας,
βρίσκει κρυμμένα τα όνειρά μας και τα τρώει.

Η νύχτα πετσοκόβει την τρυφερότητα,
ανανεώνει τις πληγές μας-

και σαν εξασφαλίσουμε κανα κορμί,
αμέσως αμολάει τα φεγγάρια της.

(Ντίνος Χριστιανόπουλος, Ποιήματα, εκδόσεις Ιανός, 2004)

Ευχαριστώ πολύ

ΥΓ
Ομιλία στην παρουσίαση του βιβλίου του Σταύρου Μαμούτου, Όσοι θυμούνται την Ντάλια, (εκδόσεις Ζενίθ, Αθήνα, 2019), στο Parady & Loft, Θεσσαλονίκη, 08-12-2019. Οι φωτογραφίες είναι της Ιωάννας Μαμούτου-Καλαϊτζή.

Τι είναι και τι ετοιμάζει ο Επίκυκλος/σκηνή δυτικά;

Η ερασιτεχνική θεατρική ομάδα Επίκυκλος-σκηνή δυτικά είναι μια ομάδα που διανύει τον δέκατο όγδοο χρόνο συνεχούς ενασχόλησης με το ερασιτεχνικό θέατρο στις δυτικές συνοικίες της Θεσσαλονίκης, αν και το όνομά της το απέκτησε μόλις φέτος. Κατέθεσε συνολικά επτά έργα. Για την επόμενη χρονιά, το 2020, ετοιμάζεται να ανεβάσει στη σκηνή τρία έργα.

Το πρώτο έργο ονομάζεται Αναδρομή 2001-2018 και είναι ένα απάνθισμα σκηνών από τα επτά έργα της περιόδου 2001-2018. Η ιδιαιτερότητα αυτής της παράστασης είναι πως θα εμφανιστούν στη σκηνή και κάποια από τα άτομα που πρωτόπαιξαν τα έργα μαζί με άτομα που πρόσφατα εντάχθηκαν στην ομάδα. Οι δύο παραστάσεις της Αναδρομής προγραμματίζεται να γίνουν το διήμερο 03-04 Απριλίου 2020.

Η αναγκαιότητα να ανέβει το δεύτερο έργο προέκυψε από την εμπειρία των τριών φθινοπωρινών ξεναγήσεων-οδοιπορικών μέσα στο στρατόπεδο Παύλου Μελά το 2019. Σ’ αυτές τις, ιστορικού χαρακτήρα, ξεναγήσεις ενσωματώθηκαν κάποιες σκηνές από την παράσταση Νυχτοφαγιές του Επίκυκλου του 2018. Το να παιχτούν αυτές οι σκηνές στον ίδιο χώρο όπου εξελίχθηκαν τα γεγονότα από τα οποία είναι εμπνευσμένες, λειτούργησε πολύ καλά και υπήρξε έντονο αίτημα από τα άτομα που συμμετείχαν  στις ξεναγήσεις να παιχτεί ολόκληρη η παράσταση Νυχτοφαγιές μέσα στο στρατόπεδο Παύλου Μελά. Η ιδανική ημερομηνία είναι η 6η Ιουνίου 2020, επέτειος της εκτέλεσης των 101 κρατούμενων του κατοχικού στρατοπέδου Παύλος Μελάς.

Το τρίτο έργο είναι η νέα παραγωγή του Επίκυκλου. Ονομάζεται Όλυμπο να βλέπει και δουλεύεται με τον τρόπο των ελληνικών ασπρόμαυρων ταινιών των δεκαετιών 1950 και 1960, χωρίς όμως να αντιγράφει ή να επαναλαμβάνει γνωστά και αγαπημένα, έστω, στερεότυπα. Μία πραγματική εκκλησία, ένα πραγματικό καφενείο κι ένας πραγματικός κοινοτάρχης ενέπνευσαν μια φανταστική ιστορία στην οποία αναδύεται η κοινωνική πραγματικότητα μιας μετεμφυλιακής συνοικίας εκτός του κέντρου της Θεσσαλονίκης. Το έργο θα είναι έτοιμο να παιχτεί κάπου μέσα στο δίμηνο Σεπτέμβριος-Οκτώβριος του 2020.

Ι
Οι παραστάσεις που θα τροφοδοτήσουν με σκηνές τους την Αναδρομή 2001-2018, είναι οι παρακάτω:

2001: Ο Σταύρακας ηγάπησεν
Συγγραφέας: Σπύρος Λαζαρίδης
Μουσική: Μπάμπης Κουρκούδιαλος
Σκηνοθεσία: Σταυρούλα Μαμούτου
Σκηνικά: με υποδείξεις της Ευαγγελίας Κιρκινέ
Ηθοποιοί: Τάκης Μάλλης, Σταύρος Τσαλαμπούνης, Άρης Μερενίδης
Φωτισμοί / τεχνικά: Μάκης Μαριάδης
Σχεδιασμός αφίσας, εντύπων, cd: Βασίλης Πρατσινάκης
Μορφή: Ηθοποιοί και φιγούρες, θέατρο πρόζας και θέατρο σκιών
Θέμα: η φιλία και ο έρωτας με φόντο ένα συνεργείο επισκευής μοτοσυκλετών κι έναν πειρατικό ραδιοφωνικό σταθμό.
Παραστάσεις:
(πρώτη εκδοχή)
Παραγωγή: Λέσχη Μοτοσυκλετιστών Δράμας ο Πήγασος
Δράμα: Αύγουστος 2001
(Τελική εκδοχή)
Παραγωγή: Δήμος Ευόσμου
Εύοσμος: Νοέμβριος 2001 (2 παραστάσεις), Φεβρουάριος 2002 (1 παράσταση)
Σταυρούπολη: Ιανουάριος 2003 (2 παραστάσεις)
Κιλκίς: Ιούνιος 2004 (1 παράσταση)

2002: Σκύβοντας ουρανό ατένιζα
Συγγραφείς: Κατερίνα Γώγου, Αντώνης Δωριάδης, Κική Δημουλά, Γιάννης Σκαρίμπας, Δημήτρης Χατζόπουλος, Ντίνος Χριστιανόπουλος, Δημήτρης Χατζής, Ρενέ Αβιλές Φαβίλα˙ Χαρίλαος Στούρνας, Μάρκος Ξάνθος, Γιώργος Διαλεγμένος, δημοτικό (συλλογή Νίκου Πολίτη), Σπύρος Λαζαρίδης.
Μουσική: Μπάμπης Κουρκούδιαλος
Σκηνοθεσία, σκηνικά, κουστούμια: Σταυρούλα Μαμούτου
Φωτισμοί / τεχνικά: Μάκης Μαριάδης
Ηθοποιοί: Χριστίνα Λαζαρίδου, Ολυμπία Λαζαρίδου, Βασιλική Λαζαρίδου, Αναστασία Μεϊμάρογλου, Βασιλεία Μεϊμάρογλου, Χριστίνα Βασιλειάδου, Αθηνά Μάλλη, Ιωάννα Κουρκούδιαλου, Κατερίνα Κουρκούδιαλου , Ιωάννα Μαμούτου, Δώρα Καλαϊτζή, Φιλιώ Ευθυμοπούλου, Άννα-Μαρία Γεωργίου, Δέσποινα Πολυδώρου, Μαρία Μπρόβα, Κυριακή Γεωργιάδου-Νοάκου, Αθανασία Βαλσαμίδου.
Θέμα: Κάτω από τον στίχο της Κικής  Δημουλά στεγάζεται μια σκηνική δοκιμή στον λόγο που γράφτηκε για γυναίκες
Παραγωγή: Σύγχρονη πόλη, ανεξάρτητη κίνηση πολιτών
Παραστάσεις*: 
Σταυρούπολη: Σεπτέμβριος 2002 (1 παράσταση)

*Τον Απρίλιο του 2007 προγραμματίστηκαν δύο παραστάσεις (υποστήριξη Δήμου Σταυρούπολης) σε μια νέα μορφή του έργου που ακυρώθηκαν την τελευταία στιγμή εξαιτίας μιας σημαντικής απώλειας

2008: Ο δρόμος
Συγγραφέας: Σπύρος Λαζαρίδης
Μουσική: Μπάμπης Κουρκούδιαλος
Σκηνοθεσία: Σταυρούλα Μαμούτου
Σκηνικά: Τάσος Τσιάχτας
Κουστούμια: Χάιδω Μαντζουρανάκη
Επιμέλεια κίνησης: Αυγή Προγκίδη
Φωτισμοί, τεχνικά: Μάκης Μαριάδης
Σχεδιασμός αφίσας, εντύπων: Βίβιαν Μακρόγλου
Ηθοποιοί: Δημήτρης Βασιλειάδης, Άρτεμις Γρηγορίδου, Δώρα Καλαϊτζή, Ελένη Λά-τση, Τάκης Λειβαδιώτης, Χρήστος Λιούκας, Τάκης Μάλλης, Άρης Μερενίδης, Μαρία Μπρόβα, Δέσποινα Νοταρίδου, Αλεξία Πιμπιλίδου, Στέλιος Σιδηρόπουλος, Σταύρος Τσαλαμπούνης κ.ά.
Μορφή: Μιούζικαλ
Θέμα: Η αναμέτρηση κάποιων σημερινών ενηλίκων με την εφηβεία τους στα χρόνια της δεκαετίας του εβδομήντα με σκηνικό έναν δρόμο των δυτικών συνοικιών της Θεσσαλονίκης.
Παραγωγή: Δήμος Ευόσμου
Παραστάσεις: 
Εύοσμος: Νοέμβριος 2008 (3 παραστάσεις)         
Σταυρούπολη: Νοέμβριος 2008 (3 παραστάσεις)

2014: Καντίνα/Canteen/Can(teen)
Συγγραφέας: Σπύρος Λαζαρίδης
Σκηνοθεσία: Σταυρούλα Μαμούτου
Μουσική: Γιώργος Αθανασιάδης
Επιμέλεια κίνησης: Αυγή Προγκίδη
Σκηνογραφία: Τάσος Τσιάχτας
Εικαστικό θέμα σκηνικού – αφίσα: Ισμήνη Τσουμπάρη
Σχεδιασμός φωτισμού: Ολυμπία Λαζαρίδου, Μάκης Μαριάδης
Ηθοποιοί: Σταύρος Τσαλαμπούνης, Πέτρος Γιοσμάς, Ιωάννα Παρλάντζα, Δήμητρα Γοργορή, Σοφία Παπαθανασίου, Βάσω Μπούρη, Σταυρούλα Μαμούτου, Μαίρη Λυμπεριάδου, Ευριπίδης Παπαντωνίου, Ιωσήφ Χατζηιωακειμίδης, Κώστας Δάδος, Άρτεμις Μάλτα, Ελισάβετ Αγγουριά – Τσοροχίδου, Κατερίνα Βατάλη, Ειρήνη Πολύζου, Ολυμπία Κύκλη
Θέμα: Ένας εφηβικός έρωτας στις πύρινες ημέρες του Δεκέμβρη του 2008 και μια καντίνα στο μέσον μιας πλατείας που δεν προσφέρει μόνον σάντουιτς και αναψυκτικά αλλά γίνεται το κέντρο του κόσμου
Παραγωγή: Ε΄ ΕΛΜΕ Θεσσαλονίκης
Παραστάσεις:
Σταυρούπολη: Νοέμβριος 2014 (2 παραστάσεις)
Εύοσμος: Φεβρουάριος 2005 (1 παράσταση)
Συκιές: Φεβρουάριος 2005 (1 παράσταση)

2016: Πες το ψέματα
Συγγραφέας: Σπύρος Λαζαρίδης
Σκηνοθεσία: Σταυρούλα Μαμούτου
Βοηθός σκηνοθέτη: Ιωάννα Μαμούτου-Καλαϊτζή
Κίνηση / χορογραφία: Αυγή Προγκίδη
Σκηνογραφία: Τάσος Τσιάχτας
Κουστούμια / φωτισμοί: Ολυμπία Λαζαρίδου
Μουσική: Μπάμπης Κουρκούδιαλος
Διδασκαλία τραγουδιών και μουσική σ’ ένα τραγούδι: Βασίλης Μπάνος
Σχεδιασμός αφίσας, εντύπου: Θωμάς Γκινούδης
Ηθοποιοί: Γιάννης Αναβελάνος,  Γιάννης Γεωργιάδης,  Δήμητρα Γοργορή, Στάθης Δρίζης, Βίκη Κίτσιου, Στάθης Κοκοβίδης, Ολυμπία Κύκλη, Γιώργος Λαδόπουλος, Μαίρη Λυμπεριάδου, Σταυρούλα Μαμούτου, Βάσω Μπούρη, Σοφία Παπαθανασίου,  Άννα Ρογδάκη,  Τάσος Σαμαράς, Σταύρος Τσαλαμπούνης,  Παύλος Χαλατζιάν  και η μικρή Ρεβέκκα
Μορφή: Επιθεώρηση
Θέμα: Γέμισε η ζωή μας μπερδέματα. Πράγματα απίστευτα. Συμβαίνουν δίπλα μας και τρομάζουμε να τα πιστέψουμε. Πες το ψέματα!
Παραγωγή: Ε΄ ΕΛΜΕ Θεσσαλονίκης
Παραστάσεις:
Σταυρούπολη: Σεπτέμβριος-Οκτώβριος 2016 (4 παραστάσεις)
Κιλκίς: Νοέμβριος 2016 (1 παράσταση)
Σταυρούπολη: Φεβρουάριος 2017 (2 παραστάσεις)
Κατερίνη: Μάρτιος 2017 (1 παράσταση)

2017: Κόκκινο
Συγγραφέας: Ολυμπία Σταύρου
Θεατρική διασκευή / σκηνοθεσία: Σπύρος Λαζαρίδης
Μουσική: Βασίλης Μπάνος
Σκηνογραφία: Τάσος Τσιάχτας
Κουστούμια: Μαρία Σαμαρά
Φωτισμοί / μακιγιάζ: Ολυμπία Λαζαρίδου.
Κίνηση: Αυγή Προγκίδη.
Σκίτσο αφίσας: Σοφία Ροζάκη
Ηθοποιοί: Γιάννης Αναβελάνος, Δήμητρα Γοργορή, Στάθης Δρίζης, Βίκη Κίτσιου, Ολυμπία Κύκλη, Γιώργος Λαδόπουλος, Μαίρη Λυμπεριάδου, Σταυρούλα Μαμούτου, Νικόλαος Μήτος, Βάσω Μπούρη, Σοφία Παπαθανασίου, Άννα Ρογδάκη, Τάσος Σαμαράς
Μουσικοί επί σκηνής: Βασίλης Μπάνος, Νίκος Φωτιάδης, Χριστίνα Λαζαρίδου, Ολυμπία Κύκλη, Θαλασσινή Φιλιππίδου
Παραγωγή: Επίκυκλος – σκηνή δυτικά
Θέμα: το πορτραίτο μιας γυναίκας που πέρασε από την απέραντη αγάπη και φροντίδα από τους γονείς της στη μετεμφυλιακή κόλαση της Ελλάδας.
Παραστάσεις:
Φεστιβάλ Μονής Λαζαριστών: Σεπτέμβριος 2017 (1 παράσταση)
Σταυρούπολη: Σεπτέμβριος 2017 (2 παραστάσεις)

2018: Νυχτοφαγιές
Κείμενο, στίχοι τραγουδιών και σκηνοθεσία: Σπύρος Λαζαρίδης
Μουσική: Βασίλης Μπάνος
Κίνηση / χορογραφία: Αυγή Προγκίδη
Σκηνικά: Τάσος Τσιάχτας
Κουστούμια: Σταυρούλα Μαμούτου
Φωτισμοί / μακιγιάζ: Ολυμπία Λαζαρίδου
Ηθοποιοί: Παναγιώτης Αλευρίδης, Γιάννης Αναβελάνος, Γιώργος Γκάτσος, Δήμητρα Γοργορή, Στάθης Δρίζης, Δήμητρα Θωμά, Βίκη Κίτσιου, Ολυμπία Κύκλη, Γιώργος Λαδόπουλος, Μαίρη Λυμπεριάδου, Σταυρούλα Μαμούτου, Πέπη Μισαηλίδου, Βάσω Μπούρη, Φωτεινή Παπαδοπούλου, Σοφία Παπαθανασίου, Άννα Ρογδάκη, Τάσος Σαμαράς, Σταύρος Τσαλαμπούνης, Σταυρούλα Τσέλιου
Θέατρο Σκιών: Οδυσσέας Κανλής
Παραγωγή: Ε΄ ΕΛΜΕ Θεσσαλονίκης
Θέμα: Η κατοχική Θεσσαλονίκη με επίκεντρο το στρατόπεδο Παύλου Μελά
Παραστάσεις:
Σταυρούπολη: Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2018 (6 παραστάσεις)
Επανομή: Απρίλιος 2019 (1 παράσταση)

ΙΙ
Η νέα παραγωγή της ερασιτεχνικής θεατρικής ομάδας Επίκυκλος-σκηνή δυτικά είναι μια κωμωδία δουλεμένη με τον τρόπο των ελληνικών ασπρόμαυρων ταινιών των δεκαετιών 1950 και 1960, χωρίς όμως να αντιγράφει ή να επαναλαμβάνει γνωστά και αγαπημένα, έστω, στερεότυπα.

2020: Όλυμπο να βλέπει
Συγγραφέας: Σπύρος Λαζαρίδης
Σκηνοθεσία: Σταυρούλα Μαμούτου
Μουσική: Βασίλης Μπάνος
Κίνηση / χορογραφία: Αυγή Προγκίδη
Σκηνικά: Τάσος Τσιάχτας
Κουστούμια: Σταυρούλα Μαμούτου
Φωτισμοί / μακιγιάζ: Ολυμπία Λαζαρίδου
Ηθοποιοί: Γιάννης Αναβελάνος, Γιώργος Γκάτσος, Δήμητρα Γοργορή, Στάθης Δρίζης, Δήμητρα Θωμά, Βίκη Κίτσιου, Ολυμπία Κύκλη, Γιώργος Λαδόπουλος, Μαίρη Λυμπεριάδου, Σταυρούλα Μαμούτου, Πέπη Μισαηλίδου, Βάσω Μπούρη, Φωτεινή Παπαδοπούλου, Σοφία Παπαθανασίου, Ειρήνη Πολύζου, Άννα Ρογδάκη, Στέλιος Ρογδάκης, Τάσος Σαμαράς, Σταύρος Τσαλαμπούνης, Σταυρούλα Τσέλιου
Παραγωγή: Επίκυκλος-σκηνή δυτικά
Θέμα: Μία πραγματική εκκλησία, ένα πραγματικό καφενείο κι ένας πραγματικός κοινοτάρχης σε μια φανταστική ιστορία, στην οποία αναδύεται η κοινωνική πραγματικότητα μιας μετεμφυλιακής συνοικίας εκτός του κέντρου της Θεσσαλονίκης
Παραστάσεις:
Σταυρούπολη: Σεπτέμβριος – Οκτώβριος 2020