Δευτέρες Ιστορίας και Τέχνης

Νέος εναλλακτικός χώρο πολιτισμού στον Εύοσμο

Σε μια εποχή που ο πολιτισμός, η επιστήμη και η ψυχαγωγία εμπορευματοποιούνται και προσφέρονται ως καταναλωτικό αγαθό, η ανάγκη δημιουργίας εναλλακτικών χώρων καθίσταται αναγκαία. Ειδικά σε μία περίοδο ανέχειας και μίας ιδιότυπης φυλάκισης των πολιτών στις κατοικίες τους, λόγω ακριβώς της οικονομικής τους αδυναμίας, οι εναλλακτικοί πολυχώροι αποτελούν μία διέξοδο, μία αφορμή και μία ευκαιρία εξόδου.

Μέσα σε αυτό το σκηνικό  θεωρούμε πως η  δημιουργία ενός εναλλακτικού πολυχώρου στη Δυτική Θεσσαλονίκη της υποβάθμισης και των τόσων δυσκολιών είναι αναγκαία, ενός χώρου που να επαναπροσδιορίζει την έννοια της ψυχαγωγίας, να δίνει έμφαση στην επιστήμη και τη φιλοσοφία, ενός χώρου που θα μπορούσε να διαδραματίσει το δικό του κοινωνικό ρόλο στην προώθηση της τοπικής ιστορίας και της τέχνης.

Με πρωτοβουλία των μελών της ΟΜ Ευόσμου του ΣΥΡΙΖΑ, ο χώρος των κομματικών γραφείων -επί της Μεγάλου Αλεξάνδρου 91, σε κεντρικό σημείο με εύκολη πρόσβαση με την αστική συγκοινωνία (32)- μετεξελίσσεται σε έναν πολυχώρο πολιτιστικών δράσεων. Φιλοδοξία είναι να αποτελέσει ένα δημιουργικό κύτταρο, ένα σημείο αλληλεπίδρασης των πολιτών με την τέχνη, τον κινηματογράφο, την επιστήμη και τη φιλοσοφία.

Ο χώρος θα είναι ανοιχτός σε συλλογικότητες και ελεύθερες δράσεις πολιτισμού κι επιστήμης, σε ιδιώτες που αναζητούν έναν δικό τους χώρο παρουσίασης της καλλιτεχνικής του δουλειάς. 

Στο πλαίσιο αυτό ξεκινά στις 22 Φεβρουαρίου και τελειώνει τη Μεγάλη Δευτέρα, ο πρώτος κύκλος δράσεων "Δευτέρες Ιστορίας και Τέχνης" με υπεύθυνο τον Σπύρο Λαζαρίδη. Ώρα έναρξης όλων των εκδηλώσεων: 7μμ

Το πρόγραμμα έχει ως εξής:

Δευτέρα 22 Φεβρουαρίου: Η ανακάλυψη των δυτικών εδαφών της Θεσσαλονίκης, 1914 (Σπύρος Λαζαρίδης)

Η Θεσσαλονίκη ανακαλύπτει τα δυτικά εδάφη, έξω από το ιστορικό της κέντρο, μετά από καταστροφές. Ο διωγμός των Ελλήνων από την Μικρά Ασία και την Ανατολική Θράκη το 1914 είναι η αρχή και η πρώτη αντίδραση του Ελληνικού Κράτους είναι η ίδρυση του προσφυγικού οικισμού του Λεμπέτ. Ακολουθεί η πυρκαγιά του 1917 και σχεδιάζεται ο μεγάλος οικισμός πυροπαθών του Βαρδαρίου. Το 1919 έρχονται και οι Καυκάσιοι που, επιτέλους, γίνονται δεκτοί και αυτοί ως πρόσφυγες. Από το 1915 οι Αγγλογάλλοι της Στρατιάς της Ανατολής κάνουν υποδομές στα ίδια εδάφη. Όλα είναι έτοιμα για την πιο μεγάλη από τις καταστροφές. Την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922. Ο τόπος γεμίζει προσφυγικούς οικισμούς. Το χρονικό της ανακάλυψης αυτών των εδαφών λίγο πριν την Απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912 μέχρι την παραμονή της έλευσης των προσφύγων της Μικρασιατικής Καταστροφής περιγράφεται σ’ αυτήν την εναρκτήρια διάλεξη του πρώτου κύκλου των εκδηλώσεων «Δευτέρες Ιστορίας και Τέχνης».

Δευτέρα 07 Μαρτίου: Η ίδρυση των πρώτων προσφυγικών κοινοτήτων, 1934 (Σπύρος Λαζαρίδης)

Οι προσφυγικοί οικισμοί που στήθηκαν στα δυτικά εδάφη της υπαίθρου της Θεσσαλονίκης ήταν προσαρτημένοι διοικητικά στον Δήμο Θεσσαλονίκης και στην κοινότητα Χαρμάνκιοϊ. Το διοικητικό πήγαινε-έλα κράτησε μέχρι το 1934. Κομματικοί λόγοι οδήγησαν στην απόσχιση από τον Δήμο Θεσσαλονίκης και την συγκρότηση προσφυγικών κοινοτήτων στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 1934. Είναι πολύ ιδιαίτερες αυτές οι εκλογές για πολλούς λόγους. Αυτό είναι το θέμα της δεύτερης διάλεξης του πρώτου κύκλου των εκδηλώσεων «Δευτέρες Ιστορίας και Τέχνης». Και η αναφορά στο άστρο ενός σημαντικού πολιτικού άνδρα της εποχής. Του πρώτου κομμουνιστή κοινοτάρχη Αμπελοκήπων Χρήστου Κανάκη ο οποίος για δεκαετίες υπήρξε η αιχμή του πολιτικού δόρατος της Αριστεράς στην περιοχή.

Δευτέρα 21 Μαρτίου: Παγκόσμια ημέρα ποίησης: Ποίηση της αγανάκτησης στον καιρό της κρίσης (ανθολογεί σύγχρονους ποιητές ο Δήμος Χλωπτσιούδης)

Σε μια εποχή ταχύτατων μεταβολών και συννεφώδη, θα περιμέναμε ίσως η ποίηση να φθίνει ή έστω να κρυφτεί στα χαρακώματα της κοινωνικής μελαγχολίας. Ωστόσο, παρατηρούμε ότι στους σκοτεινούς καιρούς μας ετούτη συνεχίζει να μας φωτίζει. Σε μια εποχή στην οποία οι αριθμοί φαίνεται να θριαμβεύουν -ως απόδειξη του φενάκη "ορθολογισμού"-, η ποίηση είναι η τέχνη εκείνη που παλεύει να φέρει στο προσκήνιο τον Άνθρωπο και την κοινωνία. Απέναντι στο τεχνοκρατικό ιδεώδες η Ποίηση αντιπροτείνει τη λιτότητα στην έκφραση και τη συναισθηματική φόρτιση που αυτή γεννά, επενδύει στην ίδια την ψυχή.

Οι «ποιητές της αγανάκτησης» ακολουθούν μια ποιητική που μιλά άμεσα στο αναγνωστικό κοινό. Η ποίηση στη νέα χιλιετία επιστρέφει στην κοινωνία και δραπετεύει από τα στενά όρια των δημιουργών. Αρνούνται την κρυπτική τέχνη και τον ελιτισμό της ποίησης. Η τέχνη και η ποίηση καλούνται να παίξουν έναν πιο ενεργητικό ρόλο, να μιλήσουν για την κοινωνία. Η γλώσσα τους είναι απλή, δίχως επιτηδευμένα στολίδια και λογοτεχνικά σχήματα, στηριζόμενη στη μεταφορική χρήση των λέξεων και τη συνειρμική σύνδεση των εικόνων.

Η «αγανάκτηση» των ποιητών εκφράζει ακριβώς την εικόνα που διαπνέει το συνολικό θυμικό της κοινωνίας· την οργή, την απογοήτευση για το μαρασμό των ονείρων, το φόβο για την αβεβαιότητα του μέλλοντος.

Με αφορμή λοιπόν την Παγκόσμια Ημέρας Ποίησης, στις 21 Μάρτη, στον Πολυχώρο του ΣΥΡΙΖΑ στον Εύοσμο και στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Δευτέρες Ιστορίας και Τέχνης», ο Δήμος Χλωπτσιούδης θα παρουσιάσει σύγχρονους ποιητές που άρχισαν γράφουν μέσα στην κρίση με κέντρο αναφοράς την ίδια την κοινωνία.

Δευτέρα 04 Απριλίου: Μια συνομιλία· οι ήρωες του Άρθουρ Μίλερ και οι Έλληνες (Ιωσήφ Χατζηιωακειμίδης)

 Ο Γουίλι Λόμαν ίσως είναι ότι και ο Οιδίποδας στην ομώνυμη τραγωδία του Σοφοκλή, δηλαδή το πρόσωπο που «ρέει» μεταξύ πραγματικότητας και ψευδαίσθησης. Ο Γουίλι φαίνεται ότι θα αναμετρηθεί με τις αξίες του και τα πιστεύω του. Φαίνεται ότι η εργασία στα εξήντα δυο του χρόνια δεν εκπληρώνει τελικά το όνειρο του. Το σπίτι που ξεχρεώνει μια ζωή και η ένταξη στον αστικό τρόπο ζωής μέσω της κατανάλωσης διαψεύδεται.  Λέει ο Γουίλι: «Για σκέψου. Δουλεύεις μια ολόκληρη ζωή για να ξεχρεώσεις ένα σπίτι. Κι όταν τελικά είναι δικό σου, τα παιδιά έχουν φύγει και δεν έχεις με τι να το γεμίσεις». Η πραγματικότητα διαλύει τις ψευδαισθήσεις και ο ήρωας ομολογεί. Σας θυμίζει κάτι αυτό;

Το αμερικάνικο όνειρο μας είναι οικείο, έχουμε κάτι κοινό; Η ελληνική ευτοπία και το ελληνικό όνειρο, ίσως όχι και τόσο αγιολογικό προς την εργασία και το μόχθο, όπως το αμερικάνικο, δεν κατάντησε, όπως και το αμερικάνικο μια δυστοπία, που μας κάνει να  αναζητάμε  κάθαρση, όπως αναζήτησε μάταια και ο Γουίλι Λόμαν; Όλοι οι Λόμαν.

Α, και όλα αυτά και  μέσα από σύμβολα. Για παράδειγμα, ο κήπος και τα δέντρα, ακόμη και η ζούγκλα, είναι μοτίβα που λειτουργούν ως σύμβολα της επιθυμίας του  Γουίλι για  μια καλή και επιτυχημένη ζωή για την οικογένειά του. Ο κήπος του Γουίλι αποτελούσε κατά το παρελθόν ένα locus amoneus, μια ευτοπία. Τώρα παραδέχεται, όμως, «Το γρασίδι δεν φυτρώνει πια και δεν μπορείς να φυτέψεις ούτε ένα καρότο στην αυλή». Στο τέλος, μια από τις τελευταίες πράξεις του στη ζωή είναι η μάταιη προσπάθειά του στη φύτευση σπόρων . Η προσωπική του αποτυχία ταυτίζεται με την αποτυχία να καρπίσουν τελικά οι σπόροι στον κήπο. Έτσι δεν κάρπισε και οι σχέση με τα «παραβατικά» παιδιά του.  Φαίνεται ότι οι βαλίτσες του πλασιέ δεν είχαν την λάμψη και τα ιδανικά άλλων πατεράδων, ίσως του αφεντικού του, του οποίου το γιο υπηρετεί πλέον στην εταιρία.  Λέει ο Γουίλι για τον Μπιφ, τον γιο του: «Και τεμπέλης και ρεμάλι». Ο Χάππυ ό άλλος γιος δηλώνει την «κλοπή του», που φανερώνει το στρεβλό και φάλτσο  αμερικάνικο όνειρο: «Όχι ρε. Ο τύπος πάει για υποδιευθυντής στο μαγαζί. Δεν ξέρω τι με πιάνει, μπορεί να έχω μέσα μου πολύ αναπτυγμένο το αίσθημα του ανταγωνισμού, αλλά ξέρεις τι έκανα στην αρραβωνιαστικιά του; Της πήρα την παρθενιά! Και το χειρότερο είναι πως δεν μπορώ να την ξεφορτωθώ. Τρίτη φορά το κάνω αυτό σε ανώτερό μου.».

Αυτά ως μια πρόγευση για τη συνομιλία μας με το κείμενο μαζί όμως με επιλεγμένα οπτικά σήματα, που θα μας μεταφέρουν από το κείμενο στην παράσταση.

Δευτέρα 18 Απριλίου: Τρόμος και αθλιότητα του Τρίτου Ράιχ (σκηνοθεσία: Σπύρος Λαζαρίδης)

Τα εικοσιτέσσερα μονόπρακτα του Μπέρτολτ Μπρεχτ είναι κείμενα στα οποία μπορεί (και επιβάλλεται) να ανατρέχει κανείς συχνά. Ο φόβος και το δηλητήριο του φασισμού δεν είναι προνόμιο, δυστυχώς, μόνο του Μεσοπολέμου. Είναι κάθε στιγμή μπροστά μας και με πολλές αφορμές. Πέντε από αυτά τα μονόπρακτα θα μετατρέψουν τον πολυχώρο του ΣΥΡΙΖΑ Ευόσμου σε ένα βερολινέζικο καμπαρέ με κυρίαρχο το λόγο, την εικόνα και τη μουσική.

Μεγάλη Δευτέρα 25 Απριλίου: Η προσφυγική κρίση και η μετανάστευση μέσα από την ποίηση (ανθολογεί σύγχρονους ποιητές ο Δήμος Χλωπτσιούδης)

Στις δύσκολες εποχές η ποίηση μπορεί να ενδυναμώσει, να ισχυροποιηθεί, να στραφεί ξανά στον Άνθρωπο. Δύναται όχι μόνο να λειτουργεί ως παρηγοριά σε εποχές αβεβαιότητας, αλλά και να αφυπνίζει. Δεν πρόκειται, βέβαια, για επαναστατικό κάλεσμα ούτε για ιαχές ανατροπής. Με τη διαχείριση του συναισθήματος μπορεί να οδηγήσει στη συνειδητοποίηση του παρόντος και να διαμορφώσει συναισθηματικά τη δική της ονειρική αντιπρόταση, τη δική της ουτοπία.

Ο ποιητής δεν είναι ένα πρόσωπο έξω από την κοινωνία. Παρατηρεί και βιώνει τα δεινά της εποχής του. Τα ναυάγια στη Μεσόγειο, οι θάνατοι προσφύγων στα γαλάζια κύματα, δεν μπορούν παρά να μας συγκλονίσουν. Πόσο μάλλον όταν αποτελούν κεντρικό θέμα στη δημόσια συζήτηση.

Μία τέτοια θεματική θα παρουσιαστεί, τη Μεγάλη Δευτέρα 25 Απριλίου, στον Πολυχώρο του ΣΥΡΙΖΑ στον Εύοσμο και στο πλαίσιο των εκδηλώσεων «Δευτέρες Ιστορίας και Τέχνης», η προσφυγική κρίση και η μετανάστευση μέσα από την ποίηση. Εικόνες και συναισθήματα ποιητών, μία απάντηση απέναντι στα κροκοδείλια δάκρυα, την απάθεια και το φόβο ή το μίσος.

Βιογραφικά συντελεστών

Σπύρος Λαζαρίδης

Γεννήθηκε το 1958 στο Ηλιόλουστο του Κιλκίς και από το 1967 μένει στη Θεσσαλονίκη. Τελείωσε το Φυσικό τμήμα της Φυσικομαθηματικής Σχολής  του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης και εργάζεται ως καθηγη­τής στη Μέση Εκπαίδευση. Συ­νεργάστηκε με ποιήματα, δοκίμια και μελέτες με τα περιοδικά: «Διαγώνιος», «Οδός Πανός», «Εντευκτήριο», «Τραμ», «Η λέξη», «2 τροχοί», «Θεσσαλονικέων πόλις», «Ο δημότης», «Δυτικώς», «Τάμαριξ», «ΠΟΛΗ».

Ποιήματά του ανθολογήθηκαν στη σειρά «Φωνές» των εκδόσεων Πρόσπερος, στο «Κατάλυμα νέων ποιητών της Θεσσαλονίκης 1980-1989» των εκδόσεων Μπιλιέτο, στο ιταλικό περιοδικό «Private», N. 24, Bologna, Italia, χειμώνας 2002-03 και στην ανθολογία «A century of Greek poetry 1900-2000», Cosmos Publishing, River Vale, New Jersey, 2004.

Έκανε την έρευνα και είχε την επιμέλεια πολλών εκθέσεων ιστορικού ενδιαφέροντος.

Θεατρικά του έργα ανέβηκαν από ερασιτεχνικά σχήματα σε σκηνές της Δυτικής Θεσσαλονίκης από το 2001.

Τελευταίο λογοτεχνικό βιβλίο του: Ίχνη όζας, διηγήματα, εκδόσεις Ζήτρος, Θεσσαλονίκη, 2013.

Τελευταίο βιβλίο του: Εκείθεν της Αγίας Παρασκευής, το τοπίο της δυτικής υπαίθρου της Θεσσαλονίκης (1914-1919), ιστορική μελέτη, εκδόσεις University Studio Press, 2016.

Σήφης Χατζηιωακειμίδης

Short story-short form

Γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη στην πάνω πόλη, μεγάλωσα στη Χαριλάου, στα σχολεία, στο γήπεδο και στις γειτονίες της. Ρωσικά, πάρκο στην Παπαναστασίου, Γήπεδο Άρη, Α.Ε. Χαριλάου, Ν. Ελβετία. Εργάζομαι  στα δυτικά ως φιλόλογος σε Λύκειο ρέων, αφού δίπλα ήταν το ρέμα. Πάντα είναι, μάλλον δεν το πιάνουν οι αισθήσεις. Ζω στον Εύοσμο, κοντά στην περιφερειακή. Μ’ αρέσουν οι κειμενικές πόρτες. Μπαίνεις και βγαίνεις ελεύθερα στο κείμενο. Άλλωστε τα κείμενα συνομιλούν. Αυτό το  λέω στον γιο μου, που παίζει μπάσκετ στον Αίαντα Ευόσμου, αν και οπαδός του Άρη. Δεν τον ενδιαφέρει. Αυτό με καθησυχάζει. Διαβάζει και με τη γυναίκα μου. Καλό! Με ενδιαφέρει το θέατρο και το γράψιμο. Δεν είμαι  όμως σίγουρα Σπαρτιάτης,  μάλλον Αθηναίος. Αυτοί που έχασαν τον πελοποννησιακό πόλεμο. Έχω παρουσιάσει εργασίες μου, αρκετές, σε συνέδρια και σεμινάρια. Άλλωστε αποφοίτησα και από το μεταπτυχιακό δημιουργικής γραφής στη Π.Δ. Μακεδονίας και από το τμήμα Θεάτρου με ειδίκευση στην παραστασιολογία-δραματολογία. Εκεί σκέφτηκα ότι πιθανά περφόρμανς είναι να πλένεις τα δόντια σου το πρωί με το αριστερό χέρι, όντας δεξιόχειρας, και οι οικείοι σου να απορούν που σε βλέπουν. Θεατρική πρόσληψη.  Μ’ αρέσουν τα κείμενα και η διακειμενικότητα.  Τα θεατρικά κείμενα όμως μιλούν και αυτό με καθηλώνει. Μιλούν με την εποχή τους και με όλους. Τυχαία ανοίγω μια θύρα στο θάνατο του εμποράκου και διαβάζω, και με αυτό κλείνω: Γουίλι Λόμαν, «Εσείς να τα βλέπετε. Έφυγε από δω μ’ ένα σακίδιο στην πλάτη και σε λίγα χρόνια είχε αδαμαντωρυχεία!». ..

Open end

Δήμος Χλωπτσιούδης
 Ο Δήμος Χλωπτσιούδης είναι φιλόλογος και ασχολείται με την ποίηση. Γράφει δοκίμια και κριτικές ποίησης παρακολουθώντας τις νέες τάσεις στην Τέχνη.  Κριτικές του δημοσιεύονται τακτικά στο διαδικτυακό τόπο τοβιβλίο.net και στο tvxs.gr.

Άρθρα του δημοσιεύονται στο tvxs.gr και άλλα έχουν φιλοξενηθεί στα "Ενθέματα" της Κυριακάτικης Αυγής, στο schooltime.gr κ.α.

Ανήσυχος πολιτικά δραστηριοποιείται ενεργά στα κοινωνικά κινήματα της Δυτικής Θεσσαλονίκης. Έχει συγγράψει τα πολιτικά δοκίμια «η δημαγωγία της δημοκρατίας» (2009), «Τοπική Αυτοδιοίκηση, προοπτικές ανάπτυξης των τοπικών κοινωνιών» (δοκιμιακή μελέτη, 2011), τη συλλογή κοινωνικών δοκιμίων «7 δοκίμια» (2013) και «η μεσαία τάξη στην αγχόνη της κρίσης» (2014).

Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές  «η οργή της πεταλούδας» (ελεύθερης διακίνησης, 2013), «κατάστιχα» (ebook, 2014) και υπό έκδοση είναι η συλλογή «ακατάλληλο».