Από το 1914 και μέχρι το 1919 η, εκτός
των τειχών, δυτική Θεσσαλονίκη εγκατέλειψε την ρουτίνα ενός τοπίου που το
διέσχιζαν χείμαρροι και ακαλλιέργητα εδάφη. Ήταν μια ευρεία έκταση όπου τα μόνα
ανθρώπινα έργα ήταν δυο νεκροταφεία, δυο επιβλητικά κτίρια των καθολικών και
ένα στρατόπεδο κτισμένο κατά τα ευρωπαϊκά πρότυπα. Και στα όρια αυτού του χώρου
τα τσιφλίκια Καρά Χουσεΐν, Λεμπέτ, Χαρμάνκιοϊ και το, απροσδιορίστου εδαφικού αντικρίσματος,
τοπωνύμιο Ζέιτενλικ.
Το Λεμπέτ και το Ζέιτενλικ είναι δύο
λέξεις που απέκτησαν διαφορετικά νοήματα, ανάλογα με το ποιος τα
χρησιμοποιούσε.
Ποιοι, πότε και πώς, λοιπόν, έκαναν
χρήση αυτών των ονομάτων; Κρυβόταν κάποιου είδους σκοπιμότητα πίσω από την
χρήση αυτή; Η περίοδος 1914-1919 είναι πολύ σημαντική από αυτή τη σκοπιά. Τότε
γίνεται μια κοσμογονία στην περιοχή, τον απόηχο της οποίας μπορούμε να
αφουγκραστούμε, όχι μόνο από επίσημα έγγραφα και βιβλία, αλλά και από τον
επίκαιρο (τότε) λόγο των εφημερίδων. Και ο λόγος των εφημερίδων εκείνης της
εποχής ήταν κατάφορτος από ιδεολογήματα και πολιτικές σκοπιμότητες από τις
οποίες δεν γλίτωναν ούτε τα απλά ονόματα.
Πεδία βολής, χώροι στρατιωτικών ασκήσεων
και αγοραπωλησίες κτημάτων στα εξωτερικά όρια του τοπίου μεταξύ των τριών
τσιφλικιών ήταν οι χρήσεις του χώρου πριν και λίγο μετά την Απελευθέρωση της
Θεσσαλονίκης.
Η ίδια η Απελευθέρωση επεφύλαξε κι έναν
πιο ουσιαστικό ρόλο στο βασικό δρόμο που διέτρεχε αυτό το τοπίο. Επί της οδού
των Σερρών έγινε η αναχαίτιση του Βουλγαρικού Στρατού την κρίσιμη ημέρα της
εισόδου του Βασιλέα Κωνσταντίνου στην πόλη και στις παρυφές του στήθηκαν οι
σκηνές για τους πρώτους πρόσφυγες και Τούρκους αιχμαλώτους.
Σκηνές και πρόσφυγες επανήλθαν στην
δυτική πλευρά του δρόμου και τον Απρίλιο του 1914. Τώρα ήταν Έλληνες
κυνηγημένοι από Βούλγαρους και Τούρκους. Με αφορμή την εγκατάσταση αυτών των
προσφύγων αρχίζει η μετοικεσία, μα και αντιπαλότητα των τοπωνυμίων Λεμπέτ και
Ζέιτενλικ. Λεμπέτ επιλέγουν οι πρόσφυγες κι ας είναι μακρύτερα από το
Ζέιτενλικ. Γιατί;
Οι επόμενοι προσωρινοί κάτοικοι της
ίδιας περιοχής και στις ίδιες συνθήκες με
τους πρόσφυγες είναι οι στρατιώτες της Αντάντ του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου, το
1915. Στήνονται γύρω από τον οικισμό προσφύγων Λεμπέτ οι Γάλλοι, αλλά ονομάζουν
το στρατόπεδό τους camp de Zeitenlik.
Στήνονται πιο ανατολικά προς τα υψίπεδα του παλιού τσιφλικιού Λεμπέτ οι Άγγλοι,
αλλά ονομάζουν Lebet road τον
δρόμο των Σερρών, την σημερινή οδό Λαγκαδά που διασχίζει την καρδιά του
Ζέιτενλικ.
Το βιβλίο παρακολουθεί την εμπλοκή του
τοπίου και των τοπωνυμίων στα ανθρώπινα έργα. Στρατιώτες και πρόσφυγες
συμβιώνουν και αυτό συμπυκνώνεται στην ίδρυση από τους Γάλλους στρατιώτες
σχολείου για τα παιδιά των προσφύγων το 1916.
Η πυρκαγιά του 1917 φέρνει νέο κόσμο
στην περιοχή και αναδεικνύεται άλλη μια πτυχή της ώσμωσης ξένων και
Θεσσαλονικέων με τους καταυλισμούς των πυροπαθών.
Τι
απέμεινε στην περιοχή; Κοιμητήρια και οβίδες. Σχολικά μαθητολόγια (1920-1921)
όπου αποτυπώνεται το προσφυγικό δράμα. Οι πρόσφυγες του Λεμπέτ έφυγαν το 1919
(όχι όλοι) για να επανέλθουν το 1922. Η προσωρινή εγκατάσταση ήταν τελικά
μόνιμη. Μνημεία στη θέση των τάφων για τους συμμάχους. Άλλο ένα κοιμητήριο στο
τοπίο. Οβίδες στα χώματα για πολλά χρόνια μετά. Και τα δύο τοπωνύμια που
κονταροχτυπήθηκαν πήγαν και τρύπωσαν σ’ ένα κοιμητήριο το ένα κι ένα ίδρυμα το
άλλο. Επίσημο όνομα και (λανθασμένο) παρατσούκλι. Συμμαχικά Κοιμητήρια του
Ζέιτενλικ και Ψυχιατρικό Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης. Και τα δύο επί της οδού
Λαγκαδά, της οδού των Σερρών, του Lebet
road.
100 χρόνια μετά την έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου γνωστοί επιστήμονες, συγγραφείς και συλλέκτες παρουσιάζουν την πρωτότυπη έρευνά τους πάνω στα κοινωνικο - πολιτιστικά και ιστορικά γεγονότα της εποχής. Αναζητήστε τη σειρά στα βιβλιοπωλεία...
http://www.universitystudiopress.gr/
https://www.facebook.com/%CE%95%CE%BA%CE%B4%CF%8C%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%82-University-Studio-Press-193610380988635/?fref=nf
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου