O Porrajmos

Τη νύχτα 2 προς 3 Αυγούστου 1944 δολοφονήθηκαν 2.897 Ρομά στο Άουσβιτς. Ο αριθμός ελέγχεται, το γεγονός όμως παραμένει. Περισσότερα από 200.000 θύματα (γι' άλλους 500.000) αριθμεί η γενοκτονία των τσιγγάνων κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο από τους Ναζί.





Μια γυναίκα που επέζησε (Margita Makulová) από το διωγμό τραγουδά:



Και στη γειτονιά μας, όμως, στα Βαλκάνια μεταφέρθηκε ο τρόμος των στρατοπέδων εξόντωσης και συγκεκριμένα στην Κροατία. Τις τελευταίες,μάλιστα ημέρες, ήρθε αυτή η φρίκη στην επικαιρότητα εξ αιτίας του θανάτου του τελευταίου επιζώντα διοικητή αυτού του στρατοπέδου.

ΖΑΓΚΡΕΜΠ, Κροατία – Ο Ντίνκο Σάκιτς, ο τελευταίος επιζών διοικητής στρατοπέδου συγκέντρωσης του 2ου παγκοσμίου πολέμου, απεβίωσε αργά την Κυριακή (20 Ιουλίου) σε νοσοκομείο των φυλακών του Ζάγκρεμπ. Ο Σάκιτς, 87, αντιμετώπιζε καρδιακά προβλήματα. Το 1998, είχε απελαθεί από την Αργεντινή όπου κρυβόταν από τον καιρό του πολέμου. Το 1999, καταδικάστηκε σε 20ετή φυλάκιση για εγκλήματα πολέμου κατά πολιτών στο Γιασένοβατς, το πλέον κακόφημο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Κροατίας κατά το 2ο παγκόσμιο πόλεμο. Το δικαστήριο τον έκρινε ένοχο βασανιστηρίων, απάνθρωπης μεταχείρισης και δολοφονίας πολιτών ενόσω ήταν διοικητής του στρατοπέδου από το Μάιο έως τον Οκτώβριο του 1944. Ο Σάκιτς, ωστόσο, δεν παραδέχτηκε ποτέ την ενοχή του και ισχυρίστηκε ότι όλες του οι πράξεις έγιναν προς συμφέρον της Κροατίας.

Ο ΝΤΙΝΚΟ ΣΑΚΙΤΣ, ο τελευταίος, απ' ό,τι γνωρίζουμε, διοικητής ναζιστικού στρατοπέδου συγκέντρωσης κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, πέθανε στη φυλακή όπου εξέτιε ποινή κάθειρξης 20 χρόνων για εγκλήματα πολέμου. Ηταν πρώην διοικητής στο διαβόητο στρατόπεδο συγκέντρωσης Γιασένοβατς της Κροατίας. Διέφυγε από τη χώρα μόλις τελείωσε ο πόλεμος και γκρεμίστηκε το φιλοναζιστικό καθεστώς της Κροατίας. Ζούσε αμέριμνα και ειρηνικά στην Αργεντινή, μέχρι που εντοπίστηκε εκεί από εβραϊκές ενώσεις που «κυνηγούσαν» αυτούς που θεωρούσαν εγκληματίες πολέμου, και πέτυχαν να εκδοθεί το 1998 και να δικαστεί στην Κροατία. Δεκάδες χιλιάδες Σέρβοι, Εβραίοι, Αθίγγανοι και αντιφασίστες Κροάτες δολοφονήθηκαν στο Γιασένοβατς, το χειρότερο από τα περίπου 40 στρατόπεδα συγκέντρωσης τα οποία είχαν ως «παραρτήματα» οι ναζί στην υποτελή σ' αυτούς Κροατία.




Στη γειτονική μας Γιουγκοσλαβία πραγματοποιήθηκε μια γενοκτονία που δεν έχει καμία παράμετρο σύγκρισης με τα όσα εγκλήματα έχουν γίνει στον αιώνα που δύει. Χρησιμοποιήθηκαν μέθοδοι που θα ζήλευαν και οι ναζί του Αδόλφου Χίτλερ. Στρατόπεδα εξόντωσης, σφαγεία παιδιών, γυναικών, γέρων, αρρώστων, ανήμπορων... Μέθοδοι που και σήμερα, στους ίδιους τόπους, χρησιμοποιούνται ξανά... Ορόσημο αυτών των σφαγών το Γιασένοβατς, μια μικρή πόλη δίπλα στο ποταμό Σάβα. Το τρίτο σε μέγεθος στρατόπεδο συγκέντρωσης στην κατεχόμενη από τις δυνάμεις του ʼάξονα Ευρώπη. Σ' αυτό το στρατόπεδο εξόντωσης δολοφονήθηκαν εκατοντάδες χιλιάδες Σέρβοι, Εβραίοι και Τσιγγάνοι. Αποτέλεσε το "επιχειρησιακό κέντρο", την καρδιά του Βαλκανικού Ολοκαυτώματος, της μαζικής γενοκτονίας μέσα από την εθνικοθρησκευτική εκκαθάριση. Σχεδιάστηκαν, δοκιμάσθηκαν και υλοποιήθηκαν φρικτές μέθοδοι δολοφονίας όπως το Σρμπό-Σέκ ("η κοπτική μηχανή για τους Σέρβους", καμπυλωτές λάμες για την μαζική δολοφονία με αποκεφαλισμό των κρατουμένων). Η εξόντωση του σερβικού έθνους στόχευε την εξαφάνιση ενός λαού που αντιστέκονταν και αποτελούσε εμπόδιο στα σχέδια του φασισμού και του ναζισμού για τη διάλυση του ενιαίου χώρου της Γιουγκοσλαβίας, ένα γεωγραφικό κατακερματισμό για να επιβάλλονται εύκολα οι "λύσεις".Η εθνικοθρησκευτική εκκαθάριση συμπεριέλαβε και τους Τσιγγάνους. Περισσότεροι από 30.000 Τσιγγάνοι δολοφονήθηκαν στο στρατόπεδο Γιασένοβατς. Οι ούστασι και η καθολική Εκκλησία τους κατάταξαν στους αλλόθρησκους, μαζί με τους "σχισματικούς". Την ίδια αντιμετώπιση είχαν και έχουν οι Τσιγγάνοι -όσοι απόμειναν- στη Βοσνία και στο Κόσοβο την αυγή της νέας χιλιετίας. Συνεχίζουν να αποτελούν "θανάσιμο κίνδυνο" για τις δυνάμεις της "ειρήνης".





Υπάρχει παγκόσμια ημέρα για τους τσιγγάνους και ειδική ημέρα για το ολοκαύτωμά τους. Υπάρχει όμως και η, διαχρονική, προκατάληψη απέναντί τους. Τώρα βιώνουν, εκτός των άλλων, και τα καλά των ειδικών προγραμμάτων επανένταξης και βελτίωσης των συνθηκών ζωής τους. Μια ζωή, κατατρεγμός και εμπαιγμός. Αυτοί όμως γνωρίζουν. Και ζουν.

Μια σημερινή γυναίκα, που τη γνωρίσαμε μέσα από την ταινία Vengo του εξαίρετου Tony Gatlif, δίνει μορφή στον πόνο, το παράπονο, τον λυγμό και καταλαβαίνεις αμέσως πώς μόνο τσιγγάνικο μπορεί να είναι αυτό το τραγούδι, με φόντο σπίτια στα οποία δεν θα κατοικήσει ποτέ αυτός που τραγουδάει έτσι:



Ένας ιδιότυπος διάλογος για το τέλος, στη μνήμη των θυμάτων δύο περιπτώσεων ολοκαυτώματος και με την αφορμή της συζήτησης για την ανακήρυξη της Θεσσαλονίκης ως "μαρτυρικής πόλης":