Κυριακή, Οκτωβρίου 01, 2006

Ο πολιτισμός των εκδηλώσεων και η γύμνια των δηλώσεων



Ένα τέλος στον «διάλογο» περί πολιτισμού.
Μην το ξεφτιλίσουμε τελείως.
Η απάντηση στο αίνιγμα με τις «εικόνες που λάμπουν».

Μία συγγνώμη στον Ντίνο Παπασπύρου για την «εμπλοκή» του σ’ αυτές τις συζητήσεις.
Με την άδειά του, δημοσιεύω το κείμενο που διάβασε την Παρασκευή 10 Μαΐου 2002 στα εγκαίνια των δύο εκθέσεων του Ιστορικού αρχείου Σταυρούπολης «Η Σταυρούπολη στη λογοτεχνία» και «Νεότητα».

Η προσπάθεια να στραφεί το ενδιαφέρον των καλλιτεχνών της Θεσσαλονίκης και προς τα δυτικά είναι ειλικρινής και, όπως ελπίζω να φαίνεται εκ των υστέρων, δεν γίνεται για να εξαργυρωθεί σε κανένα χρηματιστήριο. Ο Νίκος Νικολαΐδης με ξυλογραφίες και ο Ντίνος Παπασπύρου με ζωγραφική ανταποκρίθηκαν στην πρώτη απόπειρα. Πρέπει να υπάρξει συνέχεια επειδή προέκυψαν όμορφα πράγματα.
Από εκείνον ή εκείνη που θα θελήσει, εκείνον ή εκείνη που θα μπορέσει επειδή θα γνωρίζει κι επειδή θα τον ή την εκτιμούν εκείνοι στους οποίους θα απευθυνθεί. Τέλος.

Ντίνος Παπασπύρου
Λίγα λόγια για την έκθεση «Σταυρούπολη 2002»

Πέρσι τον Ιούνιο με πήρε τηλέφωνο ο Σπύρος Λαζαρίδης, και με ξάφνιασε λέγοντάς μου: «Θέλω να ζωγραφίσεις Σταυρούπολη». Λέω με ξάφνιασε διότι ξέρει πολύ καλά ότι, για να αποδώσω κάτι ζωγραφικά, πρέπει να το έχω βιώσει.

Θα μου επιτρέψετε εδώ μία παρένθεση: Συχνά πολλοί φορείς διοργανώνουν ομαδικές θεματικές εκθέσεις και καλούν τους εικαστικούς καλλιτέχνες, ζωγράφους και γλύπτες, να αποδώσουν το θέμα σε περιορισμένο περιθώριο χρόνου και πολλές φορές σε περιορισμένες διαστάσεις. Κατά την γνώμη μου, αν οι καλλιτέχνες έχουν σε ανύποπτο χρόνο αποδώσει το ζητούμενο θέμα, έχει καλώς. Αν όμως καθίσουν επί τούτου, με περιορισμό χρόνου και διαστάσεων να το αποδώσουν, το αποτέλεσμα δεν μπορεί να είναι θετικό. Ο εικαστικός καλλιτέχνης δεν είναι εργαλείο. Αν δεν βιώσει, ή δεν αφήσει την φαντασία του να περιπλανηθεί δεν είναι δυνατό να εμπνευσθεί ώστε να μπορέσει να βγάλει προς τα έξω με το έργο του τον εσωτερικό του κόσμο. Διότι, όταν βλέπουμε ένα εικαστικό έργο, δεν πρέπει να στεκόμαστε μόνο στην εικονικότητα, αλλά να μας δίνει αυτό τη δυνατότητα να διεισδύσουμε στην ψυχή του καλλιτέχνη. Κλείνει η παρένθεση.

Με το τηλεφώνημά του όμως ο Σπύρος με προβλημάτισε. Είχα κάποια σχέση με τη Σταυρούπολη; Κάνοντας μια αναδρομή στο παρελθόν διαπίστωσα ότι η σχέση μου μαζί της ήταν διαχρονική, με ενδιάμεσα μεγάλα διαλείμματα.

1914: Η οικογένεια του παππού μου, από τη μητέρα μου, Νικόλαου Κουτρουμάνη, πρόσφυγες από το Τσανάκ-Καλέ, εγκαθίστανται στα τσαντίρια που στήθηκαν στις αλάνες του Λεμπέτ. Τελικά όμως δεν έμειναν οριστικά στην Σταυρούπολη αλλά κατηφόρισαν στην κάτω πόλη και βρήκαν καταφύγιο σε ένα ημιυπόγειο στην οδό Αετοράχης. Στην περιοχή αυτή στέριωσε και απλώθηκε η οικογένεια.

-2-

1947-1950: Επισκεπτόμαστε επανειλημμένα με την μητέρα μου, με μια χριστιανική οργάνωση, το ψυχιατρείο Λεμπέτ, που τότε ήταν θαρρώ και πτωχοκομείο. ΄Εχω ακόμη στην μνήμη μου τις εξαθλιωμένες σιλουέτες των τροφίμων που, απλώνοντας τα χέρια από τα κάγκελα της αυλής, παρακάλαγαν για ένα κομμάτι ψωμί, ένα γλυκό, ένα τσιγάρο.

1960-1961: Υπηρετώ τη στρατιωτική μου θητεία στα τεθωρακισμένα (μαυροσκούφης) της 20ής Τεθωρακισμένης Μεραρχίας στο στρατηγείο που στεγάζονταν στο στρατόπεδο Γ΄Σ.Σ., στο κτίριο όπου σήμερα στεγάζεται το Πολεμικό Μουσείο. Όμως πολλές μονάδες της Μεραρχίας ήταν εγκατεστημένες στο Στρατόπεδο Καρατάσου και για τον λόγο αυτό βρέθηκα πολλές φορές στην περιοχή. Θυμάμαι μάλιστα μια εντυπωσιακή πολεμική άσκηση-επίδειξη που κάναμε, με πραγματικά πυρά, στους πίσω λόφους του Στρατοπέδου.

1991: Κάνω με επιτυχία την 5η μου ατομική έκθεση ζωγραφικής στο βιβλιοπωλείο «Υπόγειο» του Γιάννη Αλεξιάδη. Είχα τότε την ευκαιρία να γνωρίσω πολλούς αξιόλογους ανθρώπους της Σταυρούπολης και να δεθώ φιλικά μαζί τους, ιδιαίτερα με τον Σπύρο Λαζαρίδη και τον Γιάννη Αλεξιάδη.

Μετά λίγες μέρες τηλεφωνώ στον Σπύρο να συναντηθούμε και να με ξεναγήσει στη Σταυρούπολη σε μέρη που δεν είχα δει. ΄Ετσι, ένα ζεστό απόγευμα, στα τέλη Ιουνίου, ξεκινήσαμε, αρχίζοντας από την Τούμπα του Λεμπέτ. Καταϊδρωμένοι φτάσαμε επάνω, αλλά πραγματικά άξιζε τον κόπο. Θαυμάσια πανοραμική θέα προς όλες τις κατευθύνσεις. Μετά το αρχαίο υδραγωγείο, το οποίο ευτυχώς σώθηκε από την μπουλντόζα μετά από προσπάθειες ανθρώπων που θέλουν να κρατήσουν την ιστορία της περιοχής. Ακολούθησε το στρατόπεδο Π.Μελά. Ο Σπύρος μου έδειξε το τζαμί, την ύπαρξη του οποίου αγνοούσα, με προσανατολισμό τη Μέκκα.

-3-

΄Ηθελα όμως να ρίξω μία δεύτερη πιο λεπτομερή ματιά σε όλα αυτά. Αγγάρεψα λοιπόν, μετά από μέρες, ένα φίλο με αυτοκίνητο (εγώ δεν οδηγώ) να με ξαναπάει. Αυτή τη φορά πήρα μαζί μπλοκ, μολύβι και φωτογραφική μηχανή. Η δεύτερη περιήγηση κράτησε κανένα τετράωρο και την ευχαριστήθηκα πάλι.

Μόλις εμφανίσθηκαν οι φωτογραφίες, άρχισε το ζωγράφισμα σε συνδυασμό με ό,τι είχα σχεδιάσει στο μπλοκ. Βγήκαν δυο τρεις ζωγραφιές που με ικανοποιούσαν, αλλά ήθελα να έχω και τη γνώμη του Σπύρου. Τις φωτογράφισα και του τις έστειλα. Η απάντηση: «Πολύ καλές, προχώρα. Πόσες θα κάνεις;». Τελικά βγήκαν αυτές οι δέκα που βλέπετε.
Παράλληλα, βρίσκοντας μια παλιά πολύ μικρή φωτογραφία της οικογένειας του παππού μου, προφανώς από βιβλιάριο σίτισης όταν ήρθαν ως πρόσφυγες, και από το θέμα της έκανα τον πίνακα που τον βάφτισα «Πρόσφυγες», δεδομένου ότι αναφέρεται σε κάτι διαχρονικό. Πρόσφυγες υπήρχαν και τότε και αργότερα αλλά και σήμερα.

Ευχαριστώ.

6 σχόλια:

ο δείμος του πολίτη είπε...

Μερικές φορές νομίζω, αγαπητέ, ότι τελικά στη Σταυρούπολη μόνο τέλος υπάρχει στον πολιτισμό. Αλλά για να σας ικανοποιήσω προς το παρόν -μια και δεν πρόκειται να σταματήσω να κρίνω και να προτείνω- θα πρέπει να τονίσουμε ότι:
α) ουδέποτε και κανένα κείμενο δεν αναφέρεται προσωπικά σε κανέναν
β) αν είστε μέλος μιας διοίκησης θα πρέπει να αναζητηθούν ευθύνες σε κάθε πλευρά, ακόμα και σε εσάς για τη στάση σας στο παρελθόν. Δεν μπορώ να ξεχάσω τις οικονομικές ευθύνες και τις παραλείψεις ορισμένων προέδρων που μεταπήδησαν σε άλλο πόστο.
γ) πολιτισμός είναι μία έννοια που θέλετε να βλέπετε με δικούς σας όρους. Δεκτό. Δεκτή πρέπει να γίνει και η άποψη περί πολιτισμού που θέλει τον τόπο να έχει σε κάθε γειτονιά ένα "πνευματικό κέντρο", αλλά και Ανώτερες Σχολές.
δ) πολιτισμός δεν είναι οι επιστήμες; Πότε διοργανώσατε φεστιβάλ με κείμενα μαθητών που να εκδοθούν και πότε στηρίξατε τους νέους επιστήμονες της πόλης μας; Τι έγινε με την πολυπόθητη συνεργασία με τις εδώ Σχολές του ΑΠΘ;
ε) φαίνεται όμως ξεκάθαρα ότι μόνο για τον πολιτισμό (με τη δική σας έννοια) ενδιαφέρεστε. Γιατί δεν αναφέρεστε καθόλου στη νεολαία της Σταυρούπολης; Τι κάνατε εσείς; Τι έκανε γενικά η διοίκηση της οποίας είστε μέλος εδώ και χρόνια;
Τελικά καλά είναι να βάζουμε τέλος. Πρέπει όμως να προσέχουμε και τις προτάσεις που γίνονται. Οφείλουμε σαν άνθρωποι των γραμμάτων (κι εσείς των Τεχνών) να προσέξετε τι ορίζεται ως πολιτισμός και να μην μένουμε μόνο στις φιλαυτίες και τον έπαινο της γενιάδας μας.

ο δείμος του πολίτη είπε...

ΥΓ sorry ξέχασα να πω ότι ήταν γνωστός ο πίνακας, τουλάχιστον επειδή κάποιοι επιστήμονες ιστορικοί μελετάμε τα λευκώματα προκειμένου να αντιληφθούμε την ιστορική πραγματικότητα (το πιάσατε το υποννούμενο, ε;). Αλλά βέβαια ουδέποτε κανείς ενδιαφέρθηκε να μάθει τι επιστήμονες διαθέτει αυτή η πόλη. Αλλά ξέχασα, εδώ δεν ξέρετε πόσοι είναι οι φοιτητές και τι ποσοστό εισακτέων έχουμε (ή γνωρίζετε πόσοι είναι οι μαθητές ανά τάξη και σε κάθε σχολείο;).
Από την άλλη μπορούμε να θυμηθούμε και τι καλλιτέχνες έφταναν στην πόλη μας παλαιότερα. Έχετε υψηλά standards να αντιμετωπίσετε.

tsalimi είπε...

Αγαπητέ Δήμο, δυστυχώς πέρασες και δεν ακούμπησες. Όταν ηρεμήσεις από τον προεκλογικό πυρετό ίσως μπορέσουμε να συζητήσουμε για πράγματα που αγαπάμε και οφείλουμε να τα προστατεύουμε αντί να τα κάνουμε «σημαίες από νάυλον». Εδώ στα blogs σημασία έχει και το εσώψυχο, μεγαλύτερη από τον καιροσκοπισμό και την ανέξοδη ρητορεία. Τα κατάφερες με το «σαν τη σκόνη της κιμωλίας που είχα στα δάχτυλά μου». Μην ξοδεύεσαι άδικα.

ο δείμος του πολίτη είπε...

Αγαπητέ, κατ' αρχήν δεν είμαι του πολιτισμού (όπως τον εννοείται). Είμαι ιστορικός & κοινωνικός επιστήμων. Μάλλον περισσότερο θα χαιρόμουν μία φιλοφρόνηση για τις έρευνές μου (όπως και τόσοι άλλοι νέοι) παρά για την ψευτο-ποίηση που απλά εξωτερικεύει μία μόνο πτυχή της όποιας προσωπικότητάς μου. Είναι μία blogικη παρουσία, μία... ψευτοπροσπάθεια. Ίσως, όμοια σε στυλ με το βιογραφικό μου και τόσα άλλα που έγραψα οποτεδήποτε και οπουδήποτε.
Ωστόσο, περισσότερο με απασχολούν άλλα κοινωνικά ζητήματα. Δεν διαβάσατε ούτε καν τις έρευνες που παρουσιάζονται; Πώς σχολιάζονται; Μήπως είδατε την έρευνα του ΤΕΕ; Ποια η άποψή σας για την έρευνα για τη Νεολαία; Γνωρίζετε πώς κρίνουν το έργο σας οι νέοι;
Μήπως γνωρίζετε τις έρευνες άλλων συμπολιτών σας; Ή ο πολιτισμός σας περικλείεται μόνο σε μονογραφίες και λογοτεχνικά κείμενα; Πολιτικό πρόσωπο είστε, δεν επιτρέπεται -φρονώ ταπεινά- να είστε περιορισμένος. Αλλά στο κάτω-κάτω είστε και επιστήμων και εκαπιδευτικός.
ΥΓ Διορθώστε με αν κάνω λάθος. Είστε και αντιδήμαρχος Νεολαίας ή όχι;

tsalimi είπε...

Κάτω του μετρίου γκαρντάσι.
Τα έχεις μπερδεμένα στο μυαλό σου. Και μην νταλγκαδιάζεσαι τόσο με το «επιστήμων». Κι άλλοι πήγαν πανεπιστήμιο και δεν κάνουν έτσι.
Δεν σκέφτεσαι πως όταν δηλώνεις πως γράφεις ψευτοποίηση σε μια ψεύτικη blogοπροσπάθεια υπονομεύεις και την υψηλή σου πολιτική παρέμβαση αφού μπορούμε πια να καταλάβουμε την ικανότητά σου στο ψεύτικο και στο δήθεν;
Για «εσώψυχο» μίλησα αγόρι μου, όχι για ποίηση.
Και,κάτι πιο πεζό: πρόσεχε λίγο την ορθογραφία σου. Κοτζάμ «ιστορικός & κοινωνικός επιστήμων».

ο δείμος του πολίτη είπε...

Μετριότητος ο λόγος.
Ορισμένοι γύρω μας θέλουν να τονίσουν το "πανεπιστήμων". Βέβαια ο ολοκληρωμένος άνθρωπος είναι ένα ιδανικό που τόσοι προσπαθούν να αγγίξουν και άλλοι τόσοι αγωνίζονται να ονειρευτούν. Ωστόσο, εγκαταλείφθηκε στα Νεότερα Χρόνια με την τελική επικράτηση του Διαφωτισμού. Βέβαια, τι όνειρα έχω και τι σκοπούς είναι άλλο ζήτημα.
Προσπερνώ την αυτοκριτική μου για την "ποίησή" μου, αλλά τουλάχιστον ασκώ αυτοκριτική και δεν παρουσίασα ποτέ τον εαυτό μου ως κάτι το ιδιαίτερο, ως έναν τρανό άνθρωπο των γραμμάτων ή του πολιτισμού και ποτέ δεν λειτούργησα επηρμένα για το ρόλο μου στην κοινωνία. Τουλάχιστον -επαίρομαι- ούτε γλείφω ούτε γλύφω ανδριάντες (αόριστα...). Ένας εργάτης είμαι που χρησιμοποιεί τις λίγες -αλλά υπάρχουσες- δυνάμεις και ικανότητές του αφιλοκερδώς (!) για να δείξει μία άλλη εικόνα από εκείνη των θολών οραμάτων. Και όλα τα παραπάνω για να συμφωνήσουμε (ίσως και απόλυτα).
Για να διαφωνήσουμε: Απαξία απέναντι στις ερωτήσεις ή υπεκφυγές; (δεκτά και τα δύο). Απαξία στην κριτική (δεκτό και τούτο); Όσο όμως εισπράττω απαξία στις ιδέες και τις κρίσεις μου τόσο ακόμα θα κρίνω.
Επειδή όμως τα ελληνικά μου είναι καλούτσικα ας εφιστήσω την προσοχή σας στο ολότελα καθαρευσιάνικο τελικό "ν" σε άρθρα και αρνητικά μόρια (είστε και αριστερός) και να ενημερώσω ότι ο αναγραμματισμός (δαίμων του πληκτρολογείου) δεν αποτελεί κακή ορθογραφία.
ΥΓ επίσταμαι=μαθαίνω. Επιστήμων είναι εκείνος που μαθαίνει και γνωρίζει μέσα από τη μάθηση. Είμαι ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ, όχι ΞΕΡΟΛΑΣ ούτε ΦΙΛΑΥΤΟΣ. Άσε, που ζήτησα κριτική γνώμη. Όχι επαίνους όπως άλλοι.... Αλλά που είδατε να επαινώ την επιστημοσύνη μου; Δε γνωρίζετε την ορολογία "κοινωνικός επιστήμων"; Ονομασία ειδίκευσης είναι.
(...και ο διάλογος συνεχίζεται, είναι πιο άμεσος τελικά εδώ μέσα παρά έξω λόγω της εποχής :)